NGUYỄN HUỆ NGHI –
Sáng Chủ nhật 10-4, vài chục người đọc trẻ ngồi dàn ra lòng đường Nguyễn Văn Bình, phía trước kiosque sách của Nhã Nam để nghe dịch giả Lê Chu Cầu nói về văn chương Kafka. Chuyện này vài năm trước, hẳn là một mơ ước với những người đọc sách văn chương và mong muốn được giao du. Rất nhiều câu hỏi từ người đọc xuất phát từ việc chưa biết Kafka là ai và chưa từng đọc tác giả này.
Không gian một buổi ra mắt sách ở đường sách Nguyễn Văn Bình.
Lẽ ra buổi nói chuyện sẽ phải đi sâu vào phong cách, phương pháp sáng tác hay tinh thần văn chương Kafka như kỳ vọng của những người mê Kafka thì đằng này, lại phải đi giới thiệu sơ lược nhất cho người đọc về tiểu sử và điểm qua vài tác phẩm nhà văn này được dịch tại Việt Nam.
Ngày nay, tác giả, dịch giả, người làm sách chủ động đến với người đọc qua nhiều cách. Cách truyền thống nhất là những hoạt động ra mắt, nói chuyện, cho chữ ký. Số phận của một cuốn sách, trong thời buổi này, cũng tùy thuộc vào việc người ta chăm chút cho việc làm sự kiện truyền thông.
Từ khi Sài Gòn có đường sách Nguyễn Văn Bình, những hoạt động trên trở nên thoải mái, công khai. Ban tổ chức đường sách thậm chí vận động, hối thúc các nhà kinh doanh có mặt trên con đường này góp sự kiện để con đường trở nên sống động. Hội sách TPHCM vừa qua cũng vậy, vài chục sự kiện về sách đã diễn ra trong một tuần thu hút công chúng trẻ quan tâm. Ai cũng muốn sách mình làm ra bán chạy sau những sự kiện truyền thông.
Nhưng đa số những sự kiện truyền thông hiện nay được tổ chức có vẻ như phù hợp với dòng sách đại chúng. Ở đó, ngoài việc đến nghe nói, người đọc dòng sách này còn thỏa mãn việc gặp tác giả, xin chữ ký tác giả, dịch giả mà họ ngưỡng mộ, chưa nói thời bây giờ, những ngôi sao mới của văn chương lại được xây dựng theo kiểu thần tượng giới trẻ về ngoại hình, cách giao tiếp dịu dàng chiều chuộng dễ gần… Những không gian mở ở đường sách, hội sách hoàn toàn lý tưởng. Và hiệu quả thấy rõ, trong Hội sách TPHCM, những “ngôi sao mới” trong dòng văn chương giải trí đại chúng ký tặng sách cho độc giả mà có người đã phải thức tới 2 giờ sáng để chờ chữ ký của thần tượng. Có thể thấy ở sau bức tranh đó là một sự khai thông cho thị trường kinh doanh của nhà đầu tư xuất bản.
Nhưng ngược lại, tình hình hơi hẩm hiu với những đầu sách tri thức tinh hoa, những buổi nói chuyện nghiêm túc về học thuật. Vấn đề là không phải vắng người tham dự, nhưng ở đây, liệu những hội chợ đó có phải là nơi chốn phù hợp cho những hoạt động giao lưu thiên về học thuật hay văn chương cao cấp, kén chọn người đọc?
Một độc giả đồng nghiệp của chúng tôi phàn nàn về việc anh tham dự buổi giao lưu ra mắt quyển sách Tư tưởng Max Weber (tác giả Laurent Fleury, do Lê Minh Tiến dịch, ĐH Hoa Sen & NXB Hồng Đức ấn hành) vừa tổ chức ở đường sách Nguyễn Văn Bình. Không gian không phù hợp, ảnh hưởng tiếng ồn từ gian hàng bên cạnh, tiếng người, xe đi lại ngoài đường, kẻ vào người ra mua bán và cả những câu hỏi ngớ ngẩn của độc giả đại chúng mà không gian gặp gỡ này không tự “lọc” được.
Cũng đã có những trường hợp các buổi “nói-nghe” nghiêm túc về sách đã phải gián đoạn khi được đặt vào hội sách hay đường sách. Tác giả ngậm ngùi. Nhiều người chủ ý đến để nghe thì ức chế.
Câu chuyện ở đây là, sự lệch pha ban đầu trong ý tưởng tổ chức không gian sự kiện truyền thông. Trước khi muốn truyền thông cho một quyển sách, những người làm công tác tiếp thị chắc chắn phải biết đặt cuốn sách vào ngăn nào trên giá sách. Đáng tiếc, điều đơn giản đó không phải bao giờ cũng được chú trọng trong một môi trường làm sách mà có những nhà xuất bản sách không biết định vị cho những tác phẩm mình đầu tư làm ra. Sự thật đắng cay đó, dĩ nhiên, sẽ kéo theo, phơi bày những sự thật đắng cay khác trong thị trường về sau.
Ông Trần Đại Thắng, chủ hiệu sách Cá Chép, khi nhìn về những sự kiện trong Hội sách TPHCM vừa qua cũng đồng tình khi cho rằng, cần phải xác định loại sách, nội dung buổi nói chuyện để có không gian tổ chức sự kiện truyền thông phù hợp, sáng tạo và mang lại hiệu quả. Những sách học thuật, cao cấp, cách tốt nhất phải có không gian đem lại sự tập trung và tĩnh lặng. Nơi người ta có thể chia sẻ những câu chuyện sách vở nghiêm túc cho một đối tượng độc giả tương đối thuần nhất. Còn những gì của đại chúng hãy trả cho đại chúng với những “quy luật” ngẫu hứng và phóng khoáng riêng có.
Trong một bối cảnh nhà nhà làm sách, bán sách nhưng ý tưởng sự kiện cho sách đang bế tắc thì câu chuyện dễ hiểu trên đôi khi, rất tiếc, lại quá phức tạp với ngay cả những người trong cuộc.
