Trúc Lam -
Chính phủ Nhật Bản hiện đã ban hành chính sách mới nhằm khuyến khích nhân viên trong các công ty làm thêm các công việc phụ, qua đó góp phần giải quyết tình trạng thiếu lao động do tình trạng lão hóa dân số.
Từ lâu, cách xếp bậc lương và thăng chức phổ biến ở Nhật thường dựa vào mức thâm niên của người lao động. Điều này khiến cho hầu hết người lao động có xu hướng làm việc cho một ông chủ cho đến khi họ đến độ tuổi nghỉ hưu. Tuy vậy, truyền thống làm việc lâu nay đang dần thay đổi và ngày càng có nhiều nhân viên muốn được làm thêm các công việc khác ngoài giờ hành chính.
Nút thắt trong quy chế làm việc
Theo cuộc khảo sát năm 2012 của Chính phủ Nhật, số nhân viên làm việc trong các công ty mong muốn được làm thêm các công việc phụ đã tăng 10% so với thập niên trước. Tuy nhiên, số lượng những người có làm thêm các công việc phụ lại giảm 10%. Một cuộc khảo sát khác, do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi thực hiện, cho thấy hơn 85% số công ty ở Nhật có các quy định làm việc cấm nhân viên không được làm thêm công việc khác.
Lý do của việc này là từ quy chế lao động mang tính tham khảo cho các công ty vừa và nhỏ của Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi đề ra trước đây. Quy chế này có quy định nhân viên của công ty này không thể làm việc cho công ty khác mà không được sự cho phép của người chủ công ty hiện tại. Dựa vào hướng dẫn của chính phủ, các công ty lập ra các quy định làm việc của riêng mình và ngăn cản nhân viên của họ làm các công việc khác. Các nhân viên thường sẽ bị phạt nếu vi phạm.
Nhu cầu làm thay đổi
Nhiều người lao động hiện cho rằng công việc phụ sẽ giúp họ có nhiều lợi ích như tăng thêm thu nhập, có cơ hội có thêm nhiều kỹ năng và kinh nghiệm mới mà không phải bỏ việc chính. Ngoài ra, người lao động còn có thể theo đuổi ước mơ trong khi vẫn có được thu nhập ổn định. Những kinh nghiệm như vậy cũng có thể giúp họ có sự chuẩn bị tốt một khi muốn thay đổi việc làm hoặc đứng ra kinh doanh riêng.
Các công ty cũng ngày càng nhận ra lợi ích của việc nhân viên làm thêm các công việc phụ. Nhờ làm thêm, người lao động có thể có được kiến thức, thông tin, kỹ năng và các mối quan hệ mới có thể phục vụ cho công việc chính, giúp mở rộng cơ hội kinh doanh của công ty. Cho phép nhân viên được tự do làm thêm sẽ giúp giữ chân người có năng lực và nhiệt tình hoặc thu hút thêm nhân tài mới, góp phần làm cho doanh nghiệp có sức cạnh tranh hơn.
Nỗ lực cải cách
Tháng 1-2018, Chính phủ Nhật Bản đã sửa đổi quy định, cho phép nhân viên các công ty có thể làm các công việc khác ngoài giờ làm việc chính, miễn là họ có báo cáo cho người quản lý của mình. Người sử dụng lao động chỉ có thể cấm người lao động làm như vậy trong trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như ngăn chặn sự rò rỉ thông tin bí mật sang các công ty khác.
Theo hướng dẫn của cơ quan chức năng, người sử dụng lao động được yêu cầu phải cung cấp thông tin rõ ràng để người lao động biết họ được phép làm các công việc phụ nào. Qua đó, người lao động có thể đánh giá xem liệu tình trạng sức khỏe có đủ để cáng đáng thêm việc hay không.
Chính sách mới được ban hành với hy vọng tạo ra một môi trường lao động năng động hơn với nhiều sự chọn lựa cho người dân. Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số vấn đề cần phải làm rõ thêm, trong đó đáng chú ý là làm sao để quản lý tổng số giờ làm việc nhằm bảo vệ sức khỏe của người lao động. Luật lao động của Nhật quy định giới hạn giờ làm việc là 8 giờ/ngày và 40 giờ/tuần nhưng không quy định về số giờ làm thêm. Luật cũng không quy định rõ nhà tuyển dụng nào sẽ chịu trách nhiệm kiểm soát tổng số giờ làm việc của những nhân viên làm nhiều công việc để đảm báo sức khỏe cho họ. Hiện tại, việc các công ty cần làm là tự mình sáng tạo và triển khai một chiến lược đảm bảo sao cho việc cho phép người lao động làm thêm các công việc phụ sẽ không dẫn đến tình trạng làm việc quá sức.
