KIM AN –
Xe đạp đã xuất hiện hơn một thế kỷ, và thiết kế cơ bản của nó không mấy thay đổi cho dù có nhiều công nghệ mới giúp xe đạp tiện dụng hơn, đẹp hơn và mạnh mẽ hơn. Nhưng điều đó không ngăn cản các nhà thiết kế ngày nay nghiên cứu lại chiếc xe đạp sao cho thích hợp với cuộc sống thành thị hơn.
Chiếc xe đạp ngày nay không mấy thay đổi kể từ khi chúng xuất hiện cách nay hơn một thế kỷ. Xe đạp ngày nay có dạng hình thoi cơ bản như nhau và có các bộ phận như 100 năm về trước. Nếu một cua-rơ ở thế kỷ 19 du hành đến năm 2015 và có chiếc xe Bianchi thì ắt hẳn anh ta sẽ biết làm gì với nó.
Có thể cho rằng hình dạng chiếc xe đạp tồn tại lâu đời bởi đó là thiết kế gần như hoàn hảo, có lẽ do cơn sốt xe đạp của những năm 1800 nảy ra rất nhiều ý tưởng sáng chế. Sau khi thử nghiệm nhiều hình dạng và kiểu bánh xe khác nhau, như loại xe ba bánh với chiếc bánh trước khổng lồ, các nhà thiết kế cuối cùng cũng có sự đồng thuận về thiết kế cơ bản ngày nay. Jim Langley, từng là biên tập về kỹ thuật cho tờ Tạp chí Bicycling, cho biết: “Lý do thực sự mà xe đạp ngày nay giống với xe đạp thời trước bởi vì thiết kế chung không có gì mới.”
Ông cho biết thêm khoảng từ năm 1817 đến năm 1890, có vô số thử nghiệm, ý tưởng và sáng tạo cho chiếc xe đạp. Đó là khoảng thời gian mà xe đạp có được nhiều phát minh tuyệt vời nhất và cả thế giới tập trung cải tiến thiết kế xe đạp. Có thể nói những năm 1890, không một sản phẩm nào ngoài xe đạp lại thu hút nhiều sự chú ý của các nhà khoa học và nhà phát minh hàng đầu thế giới đến như vậy.
Nhưng điều đó không ngăn cản các nhà thiết kế ngày nay nghiên cứu lại chiếc xe đạp sao cho thích hợp với cuộc sống thành thị hơn. Người đi xe đạp ngày trước đi chung đường với các cỗ xe ngựa và không thể có tốc độ ngang bằng xe hơi và không phải mang xe xuống xe điện ngầm. Các nhà thiết kế xe mới cần giải quyết vấn đề hiện tại, song song việc cơ sở hạ tầng dành cho xe đạp đang cải tiến nhanh chóng.
Giải quyết từng bước một, từng vấn đề một, các phát minh về xe đạp ngày càng nhiều hơn trong thời điểm này. Ví dụ, để ngăn nạn trộm cắp xe đạp, các nhà thiết kế đưa ra ý tưởng từ bàn đạp thông minh có thể tìm được xe đạp bị đánh cắp bằng GPS cho đến khung xe đạp có thể khóa được. Công nghệ có trong mũ bảo hiểm có thể giao tiếp với xe hơi để cảnh báo cả người đi xe đạp lẫn người lái xe hơi nếu có khả năng xảy ra va chạm (có lẽ sẽ sớm áp dụng trên các thành phần khác trên khung xe). Một số nhà sản xuất xe hơi như Jaguar cũng đang tạo dựng hệ thống tự động phát hiện ra xe đạp đang lưu thông mà không cần kỹ thuật trên chiếc xe đạp. Các nhà thiết kế Hà Lan cũng đang thử nghiệm túi khí bung ra bên ngoài xe hơi để bảo vệ người đạp xe nếu có va chạm không thể tránh khỏi.
Để xe đạp đi lại dễ dàng hơn, xe đạp cần gấp được cho gọn, đơn giản là để khi người dùng vào xe điện hay để trong góc văn phòng. Một thiết kế mới của xe đạp điện có thể gấp lại hoàn toàn và để vừa vặn trong túi ba lô. Một loại gấp khác sử dụng một nút bấm, vì vậy không cần dùng nhiều bước để mở ra. Xe đạp có động cơ điện tốt hơn giúp người đạp xe đi đoạn đường dài hơn mà không thấy mệt. Xe đạp có hệ thống dẫn đường mới làm rung tay cầm ở mỗi ngã rẽ nên người lái không cần nhìn bản đồ.
Một số thiết kế cố gắng kết hợp càng nhiều tính năng mới càng tốt để chiếc xe đạp hoàn hảo hơn, hướng đến những người thích đạp xe hơn lái xe. Tại cuộc thi thiết kế xe đạp Bike Design Challenge của Oregon Manifest vào năm ngoái, thiết kế đạt giải có tên là Denny, có hệ thống đèn bên trên đầu xe và đuôi xe tự động sáng khi trời tối, đèn tín hiệu khi rẽ, đèn thắng và đèn LED chiếu sáng khi đạp xe trên đường tối.
Liệu những mẫu thiết kế xe đạp kiểu mới đủ lực để thách thức tính tiện lợi của xe hơi? Có lẽ chưa, nhưng nếu chú ý nhiều hơn đến việc cải tiến xe đạp thì nhiều thành phố sẽ đầu tư hơn các lối đi dành cho xe đạp.
Với những đoạn đường dưới 5 km, có lẽ đi xe đạp sẽ tiện lợi hơn các phương tiện khác. Vấn đề ở đây là để thu hút mọi người đi xe đạp thì cần nhiều lối đi riêng cho xe đạp, cần chỗ dựng xe an toàn và hạ tầng giao thông hỗ trợ tốt hơn cho xe đạp.
