NGUYỄN TỊNH THẠCH –
Nói tới sự phát triển thần kỳ của Singapore là nói tới vai trò và tài năng của cựu lãnh tụ đất nước này, ông Lý Quang Diệu. Nhưng ông Lý nhiều lần từng nói, ông không theo một học thuyết hay tư tưởng nào, vậy muốn đi tìm hệ thống quan điểm để lý giải cho sự tài ba trong đời sống lẫn lãnh đạo của nguyên thủ này, thì bằng cách nào?
Đọc các bài phát biểu công khai của Lý Quang Diệu trong suốt thời kỳ lãnh đạo Singapore, hai nhà biên soạn Janice Tay và Ronald Kow đã nghiên cứu, trích dẫn, nối kết chúng lại thành ba cuốn cẩm nang mỏng, gọn, nhưng đầy hữu ích: Lý Quang Diệu bàn về quản lý, Lý Quang Diệu bàn về cuộc đời và Lý Quang Diệu bàn về cầm quyền.
Bộ ba cuốn sách vẽ nên hệ thống quan điểm, những nét chính trong tâm tính của vị kiến trúc sư chính trị của đảo quốc Singapore khá rõ ràng.
Về cuộc đời, có thể thấy đây là vị lãnh đạo chân thành, gần gũi, tuy có những quan niệm sống đậm đặc quan niệm Nho giáo phương Đông nhưng là một thứ Nho giáo tiến bộ chứ không đóng kín.
Trong ứng xử với công nghệ thông tin – một trong những cánh cửa lớn giúp Singapore tiếp cận với những xã hội phát triển bên ngoài để “nhấc mình lên”, ông Lý nói: “Chúng ta không thể kiểm duyệt Internet, vì người dân có thể dùng máy chủ ở nước ngoài. Gia đình, nhà trường và bạn bè phải có nghĩa vụ giáo dục thanh niên ta đừng phí thời gian vào các trang khiêu dâm vô bổ. Chúng ta đang sống trong một thế giới toàn cầu hóa và phải học cách thích nghi và sống một cuộc đời có ý nghĩa. Có vậy chúng ta mới có thể thành công”.
Câu chuyện cầm quyền, và quản lý, nếu trước đây chúng ta đã biết về ông qua cuốn Đối thoại với Lý Quang Diệu – nhà nước công dân Singapore: cách thức xây dựng một quốc gia của Tom Plate (Nguyễn Hằng dịch, NXB Trẻ, 2011) thì sẽ thấy những phát ngôn của ông Lý trong hai cuốn sách này không mới. Nhưng không vì thế mà kém sự bất ngờ. Cuốn Bàn về cầm quyền, có thể giải thích con đường trở mình của Singapore từ một nước đang phát triển tiến lên vị trí của quốc gia phát triển bắt đầu từ đâu. Kỳ tích của kiến tạo môi trường theo nghĩa: môi trường tự nhiên (xanh), môi trường quản lý (liêm khiết, kỷ luật), môi trường kinh doanh (văn minh, tiêu chuẩn cao), môi trường niềm tin, sự đồng thuận, hợp tác (của người dân vào tính công minh của chính phủ, lãnh đạo) là bí quyết lớn nhất và Singapore đang hướng tới một không gian của môi trường văn hóa đặc sắc.
“Với tư cách là một quốc gia, chúng ta phải có các mục tiêu khác. Tăng trưởng kinh tế không phải là một mục tiêu sau cùng. Sau thành công kinh tế, bạn muốn chuyển nó sang tiêu chuẩn sống cao hơn, chất lượng sống cao hơn, cùng với giải trí, nghệ thuật, sự thỏa mãn về tinh thần và trí óc. Vì thế, chúng tôi cũng chi những khoản tiền lớn cho nghệ thuật để tạo ra một xã hội hòa nhã hơn”, ông trả lời trên tạp chí Commonweath vào năm 1995.
Những nhà quản lý, dù là quốc gia, thành phố hay công ty, hay một cơ quan, có thể tìm thấy nhiều điều để học trong cuốn sách Bàn về quản lý. Một trong những nguyên tắc cơ bản, theo ông Lý Quang Diệu, đó là tránh tạo ra những nhóm lợi ích, tư tưởng cát cứ, phân chia quyền lực tầm thường, mà phải tạo ra những nhóm kết nối, cộng hưởng sáng tạo. Cá nhân ông cũng phải bỏ ra 40 năm để chọn lựa những vị trí nhân sự trong chính phủ. “Một xã hội muốn thành công phải duy trì được sự cân bằng giữa nuôi dưỡng sự xuất sắc và khuyến khích những người trung bình vươn lên. Phải vừa hợp tác vừa có cạnh tranh giữa những người trong cùng một xã hội”, ông Lý phát biểu trong buổi tiệc tối mừng quốc khánh ngày 13-8-1987.
Điều cuối cùng, toát lên từ quan điểm lãnh đạo, cuộc đời hay cầm quyền của vị nguyên thủ quốc gia tài ba này, đó chính là một tinh thần cầu tiến, nghĩ đến đại cuộc và học tập suốt đời mà bản thân ông chính là một tấm gương sáng.
[box type=”download”] Bộ sách do Nguyễn Quang Khải, Nguyễn Phan Nam An dịch, NXB Trẻ ấn hành, 2016. Giá trọn bộ 125.000 đồng.[/box]
Chính tri thức và hành động trí thức của một cá nhân đã xoay chuyển một quốc gia lệ thuộc, chìm khuất, nghèo nàn tài nguyên thiên nhiên lẫn nhân văn trở thành một quốc gia phát triển, làm mẫu hình cho nhiều quốc gia khác trên thế giới.
