Nguyễn Xuân Tuấn Anh(*) –
Hồi giờ bác sĩ tôi tuy già nhưng cũng khoái xem phim hành động, phim nào có rượt bắn đùng đùng mới chịu. Hội đủ các yếu tố làm đứng tim là phim Fast Five trong bộ The Fast and the Furious – Quá nhanh và quá nguy hiểm, bộ phim với những màn đua xe khốc liệt, những pha rượt đuổi xả súng kinh hoàng làm khán giả mê mệt. Phim Fast Five nay đã ra tới tập 8 rồi! Nhưng tôi xin dừng lại ở tập 5 vì trong cuộc sống hàng ngày, 5 là con số rất hay!
Bàn tay có năm ngón, vũ trụ có ngũ hành kim mộc thủy hỏa thổ, âm nhạc có ngũ cung và nhà có năm cô gái đẹp gọi là ngũ long công chúa. Về bệnh tật thì hàng ngày ta cũng va chạm với năm tên sát thủ. Dính vào chúng là mang họa ngay vì chúng chính là các yếu tố nguy cơ tim mạch và ai cũng biết là mắc bệnh tim thì rất dễ về chầu ông bà ông vải.
Vậy ta hãy cùng nhận diện năm tên “ác ôn” đó nhé: béo bụng, huyết áp cao, đường cao, mỡ cao và hút thuốc lá.
Hãy xét một ngày như mọi ngày của một cư dân đô thị điển hình nhé các bạn. Sáng vội vã đánh răng xoèn xoẹt, lau mặt chải đầu rồi phóng máy tới sở làm. Trên đường tranh thủ làm tô phở tái gầu thêm chút nước béo, nước tiết hột gà. Sau khi giao ban các phòng ban bệ, thì đến giao ban cấp chiến hữu tại quán cà phê cô Tám đầu đường, trà thuốc mù mịt, chuyện trò tíu tít. Làm việc hồi tới trưa lại phải đi ăn cơm văn phòng. Chiều về vừa tắm xong lao lên mạng check xem có bao nhiêu like, quăng bậy vài ba cái status kiểu “sáng nay ăn gì”… Tối đến đám bạn cũ lại réo đi nhậu, la cà sơn hào hải vị bia bọt đến khuya. Tóm lại ngày nào cũng làm ít, ăn nhiều, nhậu khỏe, thể dục là… múa bàn phím. Một cuộc sống kể ra cũng vui, nhưng, vẫn chữ nhưng đáng ghét. Một ngày nào đó cơ quan tổ chức cho nhân viên khám sức khỏe. Câu chuyện bây giờ mới bắt đầu.
Béo bụng
Khi cân đong đo đếm chiều cao cân nặng thì ẩn giấu bên dưới bộ quần là áo lượt hiệu đắt tiền CK, Gucci, Armani là cái thùng nước lèo đầy mỡ của bia bọt, của tái gầu, của thức ăn nhanh và của lười vận động. Bác sĩ sau một hồi cân nhắc phán ngay: phân loại béo phì! Béo gây ra muôn vàn hệ lụy như tăng huyết áp, tăng nguy cơ tiểu đường, dễ bị đột quỵ, giảm chức năng hô hấp, dễ đau khớp. Bạn nào không tin thì kêu anh béo nhà ta lên sân thượng phơi quần áo hay sửa giùm cái bồn rửa chén bị tắc thì rõ ngay. Chàng sẽ thở hổn hà hổn hển như bò kéo xe ngay.
Muốn biết béo phì, bác sĩ dùng máy tính, còn ta thì nhanh hơn, cứ lấy cái số lẻ của chiều cao quy ra cân nặng, trừ đi vài kí lô là đẹp. Thí dụ bạn cao 1,7 m thì cân nặng quá lắm là 70 kg thôi, cỡ 66-68 kg là đẹp. Hay mượn cô hàng xóm cái thước dây mà đo vòng bụng, nam giới nên nhỏ hơn 90 cm và nữ là 80 cm. Béo bụng là mỡ tích ở nội tạng, chính là mỡ chài đó, mỡ này là “sát thủ” thứ nhất.
Huyết áp cao
Rất đơn giản, bác sĩ lấy máy đo huyết áp bơm rẹt rẹt dăm ba phát thì hiện ra một con số cho biết áp lực trong lòng mạch máu của bạn. Bạn cứ yên tâm đi, thế giới này có 1/3 dân số bị tăng huyết áp. Vậy là có người cùng hội cùng thuyền với mình rồi. Nhưng mà cái thuyền này sẽ chẳng chóng thì chầy cũng bị đắm mà thôi. Nó đắm vì đột quỵ, vì nhồi máu cơ tim, vì suy tim…, nói chung là chết chắc.
Hậu quả những giờ vui vẻ ăn nhậu hút hít giờ mới thấm. Làm sao biết mình cao huyết áp, xin thưa rằng bệnh tăng huyết áp không có triệu chứng gì đâu, nó âm thầm mà gây chết chóc đấy. Muốn biết: đo huyết áp. Bao nhiêu là cao: trên 140/90 mm Hg. Như vậy lộ diện “tên cướp” số 2 rồi nhé, bệnh tăng huyết áp.
Đường cao
Trong bộ xét nghiệm tổng quát luôn luôn có đo lượng đường trong máu, khi vượt quá ngưỡng bình thường thì bạn bị mắc bệnh tiểu đường. Một lối sống lười nhác, một thân thể ứ trệ, một tâm hồn ăn uống là dễ gặp tên này. Mà lượng đường trong máu cao thì không phải nó chỉ làm đi đái ra đường đâu nhé. Nó phá hủy tất cả các mạch máu trong cơ thể chúng ta và 75% bệnh nhân tiểu đường chết do nguyên nhân tim mạch. “Sát thủ” thứ ba này quả là quá dữ.
Mỡ cao
Xét nghiệm tổng quát cũng đo lượng mỡ trong máu – cholesterol. Có những ống nghiệm chứa máu, để lắng một hồi thì lớp huyết tương bên trên vàng óng y như lớp mỡ đọng phía trên nồi nước lèo hầm bằng xương tủy. Miếng steak thơm tho bạn vừa ăn, tô mì xí quách mà bạn vừa xực, món vịt quay bánh mì mà đứa em vừa dọn ra… Tất cả những béo bổ mỡ màng ấy sau khi vô bụng sẽ biến thành dưỡng trấp (mỡ không tan trong nước nên phải biến hình) và chuyên chở theo bạch mạch từ ruột tới gan, tại đây chúng được tổng hợp thành cholesterol. Lượng cholesterol đi lang thang trong dòng máu và nó tấp vào thành mạch để mãi mãi bám trụ, xin chọn nơi này làm quê hương! Đó là quá trình hình thành mảng xơ vữa động mạch. Xơ vữa ở não gây đột quỵ, xuất huyết não, ở tim gây thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim… Lượng cholesterol xấu (LDL) tăng 1% thì nguy cơ bệnh tim tăng 2-3%. Mỡ máu cao là thủ phạm “gian ác” số 4.
Hút thuốc lá
Loại cỏ tương tư này là một chất gây nghiện. Một cái nghiện gây chết người, không chết từ từ vì bệnh phổi thì cũng chết đột ngột do… đứng tim! Trong lời khuyên của các bác sĩ tim mạch thì bắt buộc phải ngưng hút thuốc. Tại sao? Thuốc lá cũng thúc đẩy quá trình xơ vữa gây bít tắc các mạch máu, trong đó có động mạch vành là hệ thống động mạch nuôi quả tim. Khi động mạch vành bị tắc thì bạn sẽ bị chứng nhồi máu cơ tim, mà bị vậy thì có khi ra đi mà không kịp trăn trối. May thay nếu ta hối cải mà cai thuốc thì nguy cơ tim mạch giảm được phân nửa sau 2-4 năm cai nghiện.
Như vậy bạn cứ xòe bàn tay đếm ngón tay và điểm danh năm tên “gian ác” là huyết áp cao, đường cao, mỡ máu cao, béo bụng và hút thuốc lá. Nếu có thì bạn hiểu rồi đó: nên tiêu diệt, loại bỏ bọn chúng để đem lại một hệ tim mạch khỏe mạnh.
——————————
(*) Thạc sĩ-bác sĩ, hiện đang giảng dạy tại bộ môn Nội, trường Đại học Y Dược TPHCM.
