Bất kể là người yêu mùa hè, hay thích sự lạnh giá của mùa đông thì chúng ta đều chịu tác động của thời tiết lên tình trạng sức khỏe tâm thần ở nhiều mức độ.
Giáo sư, nhà tâm lý học David Watson, đồng sáng lập Trung tâm đo lường tính cách và tâm lý học nâng cao tại trường Đại học Notre Dame, bang Indiana, Mỹ, là một chuyên gia nghiên cứu về những ảnh hưởng của thời tiết đến tâm trạng con người. Ông cho rằng trên thực tế mỗi người sẽ thích một loại thời tiết khác nhau. Một số người thích trời nóng, những người khác thích trời mát, một số thì lại thích thời tiết khô ráo trong khi một số khác lại thích thời tiết ẩm ướt. Bất kể sở thích về thời tiết của bạn như thế nào, nghiên cứu chỉ ra rằng những tháng mùa đông với thời tiết u ám, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần của bạn dưới dạng rối loạn cảm xúc theo mùa (viết tắt là SAD, có nghĩa là buồn bã). Đó là một dạng bệnh lý thực sự chứ không phải chỉ là chút trồi sụt cảm xúc ẩm ương kiểu như “Sớm nay trời giăng mưa nhỏ/Giọt sầu ngỏ xuống hồn thơ” (thơ Huỳnh Minh Nhật).
Bệnh lý SAD
Mặc dù các triệu chứng của dạng rối loại cảm xúc này đã được đề cập trong các tài liệu khoa học từ năm 1845 nhưng mãi đến đầu những năm 1980, SAD mới có được một tên gọi lâm sàng. Theo cổng thông tin Học viện Bác sĩ Gia đình Mỹ (AAFP), khoảng 5% dân số Mỹ phải chịu SAD mỗi năm, với các triệu chứng kéo dài trong khoảng 5 tháng.
SAD được cho là có liên quan đến nhịp sinh học của cơ thể, đặc biệt là thói quen thức và ngủ, hai việc gần như được kiểm soát hoàn toàn bởi ánh sáng và bóng tối. Thời tiết u ám kéo dài nhiều tuần có thể gây rối loạn chức năng này, qua đó ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của chúng ta bằng cách làm mất cân bằng hóa học trong não.
Ánh sáng mặt trời hạn chế khiến não không đánh thức cơ thể dậy và tiếp tục sản sinh mức độ melatonin, ngay cả lúc đó đã là ban ngày. Melatonin là hormone ngủ của con người, nó làm thay đổi trạng thái tâm trạng của bạn tương tự như các loại thuốc có đặc tính giống thuốc an thần. Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh có liên quan đến sự vui vẻ và trạng thái cảm xúc tăng cao, là hormone hạnh phúc.
Ánh nắng mặt trời ảnh hưởng đến tâm trạng con người. Vào những ngày nắng, nồng độ serotonin cao hơn so với những ngày mùa đông xám xịt. Vào những ngày u ám, não cũng sản xuất ít serotonin và điều đó khiến chúng ta cảm thấy uể oải.Ít ánh nắng mặt trời có nghĩa là ít serotonin và nhiều melatonin, hormone liên quan đến trầm cảm, buồn ngủ và mệt mỏi.
Ảnh hưởng tiêu cực không ngờ
Vào những ngày nhiều mây, chúng ta không chỉ không được hưởng sự ấm áp của ánh nắng mặt trời mà còn mất đi liều vitamin D đi kèm. Vitamin D rất quan trọng đối với cơ thể con người chứ không phải chỉ là giúp xương chắc khỏe. Thiếu hụt Vitamin D có liên quan đến bệnh tim mạch, tiểu đường tuýp 2 và nguy cơ ung thư.
Yangyang Chen, Phó Giáo sư tại Khoa Kế toán và Tài chính, trường Đại học Bách khoa Hồng Kông, cũng đồng ý rằng ánh nắng mặt trời có thể có tác động đáng kể đến sức khỏe tâm thần.
Theo ông, các nghiên cứu gần đây đã phát hiện ra rằng tâm trạng phụ thuộc vào thời tiết có ý nghĩa kinh tế trong một số lĩnh vực tài chính và kế toán. Các nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán có xu hướng bi quan hơn trong những ngày nhiều mây, dẫn đến lợi nhuận cổ phiếu thấp hơn, trong khi các nhân viên tài chính có nhiều khả năng phê duyệt các hợp đồng tín dụng trong những ngày nắng ráo.
Giáo sư Marshall Burke và nhóm của ông tại Khoa Khoa học Hệ thống Trái đất tại trường Đại học Stanford ở Mỹ đã thực hiện các nghiên cứu cho thấy sức khỏe tâm thần cũng có thể giảm khi nhiệt độ tăng. Sử dụng dữ liệu trong hàng thập kỷ lưu trữ từ Mỹ và Mexico, nhóm nghiên cứu nhận thấy tỷ lệ tự tử tăng 0,7% ở các quận của Mỹ và 2,1% ở các đô thị Mexico khi nhiệt độ trung bình hàng tháng tăng thêm 1 độ C.
Phương pháp trị liệu đơn giản
Norman Rosenthal, người đứng đầu nhóm nghiên cứu đã đặt ra cụm từ SAD trong những năm 1980, ủng hộ phương pháp điều trị bằng liệu pháp ánh sáng. Phương pháp này liên quan đến việc đối mặt với một bảng điều khiển hộp đèn ánh sáng trong vòng 30 đến 60 phút mỗi ngày trong suốt mùa thu và mùa đông. Đây là một liệu pháp điều trị đơn giản có thể thực hiện được tại nhà.
Đặc biệt, trong trường hợp SAD, vitamin D giúp điều chỉnh chức năng và hành vi của não, bao gồm giúp cân bằng việc sản xuất serotonin. Hội đồng Vitamin D có trụ sở tại Mỹ khuyến cáo người trưởng thành nên bổ sung 50 microgam vitamin D mỗi ngày.
SAD phổ biến hơn ở các nước có vĩ độ cao như Nga, Canada và Bắc Âu. Theo Phó Giáo sư Chen, vì Hồng Kông ở vĩ độ thấp nên không có nhiều sự khác biệt giữa số giờ nắng của mùa hè và mùa đông. Dù không lo lắng về sự phổ biến của SAD ở Hồng Kông, nhưng ông Chen vẫn lưu ý rằng Hồng Kông có nhiều ngày mưa và nhiều mây.
Vì không có ánh nắng mặt trời dẫn đến tâm trạng không tốt, mọi người nhiều khả năng không vui vẻ trong những ngày có thời tiết xấu. Sự buồn bã trong những ngày này có thể dẫn đến những cảm xúc như sự bi quan đối với cuộc sống và công việc, làm việc không hiệu quả và tâm lý bảo thủ. Vì vậy, theo ông Chen, mọi người nên tránh những ngày này nếu họ muốn tổ chức các hoạt động đòi hỏi người tham gia phải có tâm trạng tốt, như một chiến dịch tiếp thị hoặc lễ kỷ niệm chẳng hạn.
Thanh Thảo
