Không ít người lâu nay vẫn lạm dụng việc truyền dịch mỗi khi cảm thấy trong người không khỏe. Nhiều phòng khám tư, thậm chí là nhà thuốc tây – không có chức năng khám chữa bệnh – lại sẵn sàng thực hiện các yêu cầu này, bỏ qua những điều kiện, quy tắc chuyên môn. Trong thực tế đã có những hậu quả xấu xảy ra từ việc tự ý truyền dịch như vậy.
Theo bác sĩ Nguyễn Công Minh – nguyên Phó giám đốc Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương TPHCM, hiện nay trên thị trường có ba loại dịch truyền. Một là dịch ngọt chứa đường glucoza (còn gọi là glucoza hoặc dextrose), có tác dụng cung cấp năng lượng cho cơ thể; với nhiều loại: 5% (cứ 100 ml nước thì có 5 g đường glucoza), loại 10%, 20%, 30% (dùng để giải độc, dùng cho người bệnh khi không ăn được bằng đường miệng). Dịch chứa chất đạm, chất béo và vitamin, như Alversin 40, Amino-Plasmal 5%, Nutrisol 5%, Vitaplex, Lipofundin… dùng trong các trường hợp suy kiệt do bệnh lý, sau chấn thương, sau phẫu thuật, suy dinh dưỡng, không ăn được bằng đường miệng, Abumin máu và protein máu trong cơ thể bệnh nhân xuống thấp.
Hai là, nhóm cung cấp các chất điện giải, dùng trong trường hợp mất nước, mất máu (tiêu chảy, bỏng, sốt xuất huyết…), như Lactate Ringer, Natri Clorua 0,9%, Bicarbonate Natri 1,4%…
Ba là, nhóm đặc biệt như huyết tương tươi, dung dịch chứa albumin, dung dịch dextran hay dung dịch cao phân tử… dùng trong các trường hợp cần bù nhanh chất đạm hoặc lượng dịch tuần hoàn trong cơ thể.
Bác sĩ Minh nhấn mạnh: “Tùy theo loại bệnh và tình trạng cấp cứu mà bác sĩ có chỉ định dùng loại dịch truyền nào cho phù hợp và đặc biệt, không phải bệnh nào cũng được phép truyền dịch”.
Nếu bệnh nhân trong tình trạng sức khỏe yếu hoặc vì lý do nào đó thì phải đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu như trạm y tế, các phòng khám tư nhân, các bệnh viện tư… Tuy nhiên, phòng mạch tư truyền dịch chỉ với điều kiện chỉ dùng cho việc cấp cứu bị sốt xuất huyết, phụ nữ mang thai quá yếu ở những vùng quê xa bệnh viện… Một số nhà thuốc, phòng mạch đã lạm dụng việc truyền dịch cho người dân theo yêu cầu là làm sai quy tắc chuyên môn, quy chế và y đức, ngành y tế tuyệt đối nghiêm cấm.
Nhà thuốc được phép bán dịch truyền, phòng mạch tư ngoài việc trang bị thuốc để cấp cứu thì cũng được phép truyền dịch nhưng là để cấp cứu cho người bệnh, chứ không được dùng dịch truyền cho người thấy mệt muốn khỏe lên. Chỉ được truyền dịch khi bệnh nhân được chuyển đến với tình trạng tụt huyết áp, cấp cứu, tiêu chảy nhiều, khẩn cấp. Nếu truyền dư, có khả năng nguy hại đến sức khỏe, làm quá tải sự hoạt động của tim mạch, có thể gây tử vong. Nếu truyền dịch với một lượng nhanh và ồ ạt có thể dẫn đến phù phổi cấp, những biến chứng do truyền dịch gây sốc phản vệ và tử vong trong quá trình truyền dịch.
Tùy theo loại bệnh và tình trạng cấp cứu mà bác sĩ có chỉ định dùng loại dịch truyền nào cho phù hợp và đặc biệt, không phải bệnh nào cũng được phép truyền dịch.
H. Nhung
