(SGTTO) - Dưới chân đèo Hải Vân, cuối dòng sông Cu Đê xanh biếc đổ ra biển Đông có vạn chài Nam Ô, với tuổi đời trên dưới 700 năm, gắn liền với lịch sử Nam tiến của tiền nhân.
Làng nghề truyền thống
Du khách đến Đà Nẵng nếu muốn tìm lại dấu xưa, chiêm nghiệm quá khứ, có thể đi theo đường Nguyễn Tất Thành về hướng Bắc, chạy dọc theo vịnh Đà Nẵng, đến cuối đường thì rẽ vào vạn chài cổ Nam Ô.
Theo tư liệu, Nam Ô là một ngôi làng cổ, có vị trí ở cửa ô phía Nam thuộc nước Đại Việt xưa. Đây là một làng nghề truyền thống khai thác, đánh bắt thủy hải sản, làm nước mắm và làm pháo.
Ngày nay, địa phương này thuộc phường Hoà Hiệp Nam, quận Liên Chiểu, thành phố Đà Nẵng. Qua thời gian cùng những thăng trầm lịch sử, vùng đất Nam Ô rộng lớn xưa kia chỉ còn là tên gọi một làng chài nhỏ bên cửa sông Cu Đê nhìn ra vịnh Đà Nẵng.
“Tiết mục” không thể thiếu sót trong chuyến khám phá vạn chài cổ Nam Ô, là bạn nên tham quan Lăng Ông, Dinh Cô Hồn, Rạn Nam Ô. Đây là cụm di tích, dấu vết của quá khứ sót lại của làng chài Nam Ô xưa.
Vết xưa còn lại
Lăng Ngư ông Nam Ô nằm ven biển, diện tích khiêm tốn như một ngôi nhà cổ ở nông thôn miền Trung. Qua một sân xi măng bong tróc, cũ kỹ, ta bước vào chánh điện nhà ngói ba gian. Trên nóc đình có cặp rồng chầu lư đỉnh. Ngay cửa chính là một cặp nghê đá nhỏ bằng men sứ.
Bước vào trong, qua lớp cửa gỗ sơ sài, giữa lăng là hương án thờ “Ông”, hai bên có hai án thờ nhỏ hơn. Trên cao là bức hoành phi chữ trắng nền đen. Cấu trúc lăng đơn giản với cột gỗ tròn, nóc ngói đỏ. Hai bên, trước án thờ là hai hàng binh khí gồm: đại đao, thương, kích, câu liêm, giáo... Cảnh quan yên ắng, u tịch!
Gần Lăng Ông Nam Ô là nghĩa trang “Ông”. Đó là một mảnh đất rộng chừng 300m2, có tường vôi cao quá đầu người bao bọc. Bên trong là nơi an táng “Cá Ông” (cá voi).
Hàng năm, từ ngày 14-16 tháng 2 Âm lịch, ngư dân Nam Ô tổ chức lễ hội cầu ngư. Từ xa xưa, cứ mỗi khi phát hiện “Ông lụy” dạt vào bờ, cả dân làng nghinh Ông đưa vào bờ rồi tổ chức tẩm liệm, để tang, chôn cất. Ba năm sau, dân làng cải táng, cho xương cốt vào hũ sành để vào lăng thờ cúng, gọi là “ngọc cốt”.
Dinh Cô Hồn Nam Ô ở kế bên lăng Ngư Ông. Bước vào cửa dinh, ta sẽ gặp ngay bức phù điêu đắp hình mãnh hổ, vô sâu chút nữa là chính dinh. Trên nóc dinh có nhiều tượng linh thú như hạc, nghê, rồng... Bên trong dinh có 3 án thờ: chư tiên linh; các chiến sĩ trận vong qua các thời kỳ lịch sử; những linh hồn xiêu mồ, lạc nấm của các chư phái tộc trong làng.
Rạn Nam Ô rộng chừng 2ha, gồm rạn Cả và rạn Con. Rạn Cả dài chừng 300m, rộng độ 50m, có đá ngầm dày đặc, lô nhô. Rạn Con nhỏ hơn, nằm song song rạn Cả. Giữa 2 rạn có một lạch nhỏ, người dân địa phương gọi là “lòng thong” rộng chừng 20m. Vùng nước này phẳng lặng, êm sóng, cảnh quan thơ mộng.
Dọc theo rạn Nam Ô là những vạt rừng nhỏ, những bãi đá phủ rong rêu lạ mắt. Đây là nơi các nhà nhiếp ảnh, giới trẻ và du khách ưa thích “check-in”. Tiếp theo là những bãi cát trắng mịn kéo dài tới cửa sông Cu Đê, là những bãi tắm đẹp, không khí trong lành.
Chúng tôi may mắn gặp anh Đặng Hơn, làm nghề đi biển, có tổ tiên mấy đời là dân vạn chài. Anh kể: “Theo gia phả dòng họ Đặng ở đây ghi lại, hơn 700 năm về trước, sau khi công chúa Huyền Trân về Chiêm làm hoàng hậu 1 năm thì vua Chế Mân băng hà. Để tránh cho hoàng hậu phải chết theo vua như tục lệ Chăm, vua Trần Anh Tông đã cử quân tướng sang viếng tang và giải cứu. Toán quân đưa công chúa dong buồm ngược về hướng Bắc, gặp giông bão nên phải dừng chân ở làng chài Nam Ô. Họ được dân làng tiếp đón, chở che...".
Quân Chiêm sau đó đuổi theo bao vây. Dân làng đã cùng quân Đại Việt chống trả quyết liệt. Tướng Trần Khắc Chung cùng quân cảm tử đánh chặn hậu để quân Đại Việt đưa Huyền Trân công chúa thoát ra biển... Võ tướng hi sinh, được dân làng chôn cất và tôn làm Tiền hiền của làng. Ngày nay, Nam Ô vẫn còn mộ của viên tướng và ngôi cổ miếu thờ Huyền Trân công chúa.
Đến với vạn chài cổ Nam Ô, nghe những chuyện xưa, hòa mình với thiên nhiên tươi đẹp là một chuyến du hành, du khảo thú vị.
Hoàng Thám
