NHẬT LINH –
Cách Hà Nội hơn 100 km và cách trung tâm thành phố Hòa Bình hơn 20 km, thuộc huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình, Thung Nai nằm yên bình giữa núi và sông. Nơi đây không chỉ thu hút du khách bởi cảnh đẹp hoang sơ, tĩnh lặng, hòa quyện vẻ đẹp núi sông mà còn bởi đặc sản cá nướng sông Đà.
Ấn tượng đầu tiên khi đến chân đền Bà Chúa Thác Bờ ở Thung Nai một ngày đầu xuân đối với tôi là một dãy dài các bếp nướng dã chiến bằng tre được dựng lên. Dưới ngọn than hồng, những xiên cá vàng ươm được kẹp trong những thanh tre tươi tỏa mùi thơm quyến rũ.
Anh Dũng, một người bán cá ở đây, cười mời chào khách. Anh cho biết, nếu hỏi cá nướng sông Đà có tự bao giờ thì có lẽ hầu hết những người bán cá như anh không rõ, nhưng phải khẳng định nó là một đặc sản của vùng sông nước nơi này. Chúng rất phong phú, nào cá thiểu, cá măng, nào cá trắm, cá trê, cá chép… Đối với người địa phương cũng như nhiều du khách đã từng đặt chân đến Thung Nai thì mấy chữ “cá sông Đà” được coi là một “thương hiệu”. Thương hiệu bởi món cá ở đây hấp dẫn, được du khách truyền tai nhau thành ra nổi tiếng. Mọi người nói với nhau rằng những con cá ở đây sống và phát triển trong vùng hồ đặc thù, lưu vực lớn tập hợp trên một trăm loài cá, thuộc vùng nước sạch chưa bị ô nhiễm.
Cũng theo anh Dũng, khu vực chân đền Bà Chúa Thác Bờ nói riêng và cả Thung Nai nói chung quanh năm đều có bán cá sông Đà, nhưng phải vào độ tháng 9, tháng 10, lúc nước về mới gọi là được mùa cá. Dịp này, nếu khách tới thăm, không chỉ có cá nướng ăn tại chỗ mà còn có thể có cá tươi mua mang về.
Vài người bán cá ở khu vực chân đền Bà Chúa Thác Bờ nói rằng cá sau khi được đánh bắt trực tiếp từ lòng hồ, nếu có trọng lượng lớn sẽ được chế biến sạch bằng cách moi ruột, ướp muối; nếu cá có trọng lượng nhỏ chỉ cần rửa sạch sẽ, kẹp vỉ tre rồi nướng trên than hồng. Muốn cá chín thấu, vàng ươm, thì lửa than phải đượm mới đặt cá lên nướng, khoảng cách giữa vỉ nướng cá và than vừa đủ, không quá gần và cũng không quá xa. Trong vòng khoảng 10-15 phút cá sẽ bắt đầu vàng dần, mỡ cá chảy xuống than nghe xèo xèo tạo nên mùi thơm khá đặc biệt bởi quyện giữa mùi cá, mùi tre nứa và than hồng.
Cá thiểu, cá măng là hai loại cá được yêu thích hơn cả ở khu vực Thung Nai. Cá thiểu mình dẹt, thân trắng, có sắc bạc ở vảy. Cá măng dài mình, có con nặng hơn 3 kg.
Khi ăn, cá nướng được đặt lên lá chuối xanh, ăn kèm với lá lốt, lá mơ, lá sấu non, lá đinh lăng và chấm cùng muối ớt hoặc muối hạt dổi – một loại gia vị độc đáo của núi rừng Tây Bắc. Mỗi loại cá có mùi vị đặc trưng nhưng điểm chung là thơm ngon, thịt trắng và chắc, dai, da giòn, cháy xém cạnh, vị mặn vừa đủ. Thịt cá chấm với muối ớt/muối hạt dổi, cuộn gọn trong lá lốt vừa làm mất vị tanh của cá, vừa giúp món ăn thêm đậm đà, ngon ngọt. Trên từng thớ thịt cá còn vương nhẹ hương khói của củi than, vị mặn mòi của muối biển và mùi thơm ngọt của tre khiến dù chỉ ăn một lần cũng sẽ nhớ mãi. Nếu kỳ công, có thêm chút măng chua – loại măng từ núi rừng Hòa Bình – ăn chung thì quả là đúng điệu.
Trên chiếc thuyền thong dong trong ánh nắng chiều hay giữa đêm trăng rằm trên lòng hồ sông Đà, giữa rổn rảng tiếng cười nói, ấm áp bạn bè, tình thân, thêm chén rượu ấm, xé một miếng cá nướng và thưởng thức, còn gì tuyệt hơn.
Nói cá nướng sông Đà là bởi muốn nhấn mạnh đến một đặc sản đã trở nên nổi tiếng. Chứ ngoài ra khách tới Thung Nai, tới Hòa Bình cũng không khỏi xuýt xoa khi thưởng thức món thịt lợn bản nướng, gà đồi nướng hay luộc. Trên lòng hồ sông Đà, ở một vài nhà nghỉ như nhà nghỉ Cối Xay Gió, nhà nghỉ đảo Dừa, hay ghé vào một nhà dân gần đó, nếu khách có yêu cầu sẽ được đáp ứng ngay.
Nếu muốn, du khách cũng có thể mua những con tép, con tôm, con cá nhỏ của sông Đà đã được phơi khô về dùng dần. Những con cá nhỏ của sông Đà khi ăn có vị đăng đắng, hậu ngọt rất lạ. Tôm, tép sông Đà phơi khô thì ngâm rồi giã, nấu với ruột bầu hay nấu với rau mồng tơi, rau đay, ăn giải nhiệt ngày hè.
