(SGTT) – Ngoài hến xúc bánh đa nức tiếng thì don với vẻ ngoài tựa hệt hến đã tạo nên tiếng vang cho quê hương Quảng Ngãi. Tô don nóng hổi được phục vụ sẽ khiến thực khách ấm lòng và nhớ mưa phùn tiết xuân hay gió bấc lạnh se da khi Đông sang của Quảng Ngãi.
- Bản đồ ẩm thực: Dé bò Tây Sơn, đặc sản Bình Định không phải ai cũng dám thưởng thức
- Bản đồ ẩm thực: Ngọt thanh gỏi bao tử cá ngừ Đại Dương đất biển Phú Yên
- Bản đồ ẩm thực: Một thoáng xứ Nẫu cùng tré rơm dân dã
Khi tìm hiểu về xuất xứ của món don, có nhận định rằng trong quá trình chung sống người Việt đã kế thừa don của người Chăm cổ. Trước đây để tìm mua don ngon nổi tiếng phải tìm đến Vạn Tượng. Theo thời gian thì don được bán ở hầu hết các nơi trong tỉnh nhưng không đâu nổi tiếng bằng Cổ Lũy (Nghĩa Phú), Nghĩa Hòa, Nghĩa Hiệp. Để giữ don tươi ngon trong suốt quá trình vận chuyển, người ta dùng đá ướp don chở vào Sài Gòn để bán.
Dễ nhầm với hến, lớp vỏ don có hình quả trám, mỏng, màu vàng đậm, dài tối đa khoảng 2cm. Người con xứ Quảng không phải tìm don là dễ vì nó chỉ quanh quẩn hai con sông Trà và sông Vệ. Bởi thế có biết bao câu truyền tụng:
Con gái lòng son không bằng tô don Vạn Tượng
Nếu đi cào don mà gặp phải nước lớn, tắm mình vài giờ cũng không kiếm đủ một ký don. Chỉ vào mùa khô hạn khoảng tháng 4, 5 thì don bắt đầu xuất hiện, người dân có thể đổ xô đi cào don. Ở đầm An Khê don có màu đen, còn được gọi là con déc.
Để có món don thơm lừng không bị tanh, người chế biến tỉ mỉ như rửa sạch bùn đất, đổ don vào nước sôi. Đãi lấy ruột don khi đã chín, sau đó thêm vào gia vị vừa ăn. Món don vị nguyên bản tại Sài Gòn kiếm không phải dễ. Theo chân một người bạn Quảng Ngãi đến một quán bán món don, một suất ăn vỏn vẹn gồm 2 miếng bánh tráng thơm mùi gạo tẻ, bánh tráng nướng mè cùng tô don nóng hôi hổi.
Hình thức bên ngoài giản dị hơn với một số đặc sản vùng miền khác, dường như vẽ nên người con Quảng Ngãi đôn hậu, dung dị. Tô don màu chủ đạo là xanh lá, nước dùng màu xanh nhạt, thịt don, hành tây trăng trắng, đậm màu nhất là hành lá xắt nhuyễn được rải lên bề mặt.
Không gian quán tràn ngập tiếng bẻ bánh tráng rôm rốp của thực khách. Âm thanh như thúc giục người ăn nhanh chóng dùng món ăn vì don còn nóng thì mới chuẩn vị. Bánh tráng nướng tan dần sau khi ngâm trong nước lèo. Húp một muỗng cảm nhận nước canh thanh tao hòa chút beo béo của bánh tráng thơm lừng gạo tẻ và mè. Hương vị nguyên sơ, tươi ngọt còn vương vấn nơi đầu lưỡi. Tô canh tươi mát và hăng nhẹ hơn nhờ vài lát hành tây mỏng manh, nếu ai thích cay nồng hơn thì quán đã chủ động để trên bàn ớt xanh.
Don khó kiếm ngay chính quê hương của nó và lại càng xa xỉ hơn khi có mặt tại Sài Gòn. Don còn tự hào là ẩm thực không trùng lặp với bất kỳ món nào của nước ta. Nếu đến Quảng Ngãi vào mùa Hạ hay rằm tháng 7, có thể trải nghiệm việc theo chân người dân địa phương đi cào don. Chiều về húp tô don nghi ngút khói để cảm nhận cái nắng hanh của thời tiết và ấm áp tình người của Quảng Ngãi.
Quán ăn Quảng Ngãi Don: 298/2A Lê Văn Quới, phường Bình Hưng Hòa A, quận Bình Tân. Giờ mở cửa: 14:00 – 21:00
Song Hậu
