ThS LÊ XUÂN LAN –
Thời tiết đã làm hàng ngàn người chết trên thế giới, thiệt hại không ít tài sản. Việt Nam cũng nằm trong các vùng ảnh hưởng của dạng thời tiết dị thường năm nay. Sài Gòn Tiếp Thị giới thiệu đến bạn đọc bài viết của bà Lê Thị Xuân Lan, chuyên gia về khí tượng – thời tiết, nguyên Phó phòng dự báo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam bộ.
Trong tháng 6 và những ngày đầu tháng 7-2015, thời tiết nhiều nơi trên các châu lục hết sức bất thường. Không chỉ châu Á oằn mình trong cái nóng khủng khiếp nhất trong nửa thế kỷ qua, mà ngay cả một số vùng ở châu Âu, châu Mỹ cũng hứng chịu những đợt nóng mang tích lịch sử.
Xứ lạnh châu Âu “khóc ròng“ vì nắng nóng
Có thể thấy vừa qua, những đợt nóng 47-50oC đã làm cho hàng ngàn người chết ở Pakistan, Ấn Độ. Tại Việt Nam, năm nay nóng liên tục từ tháng 5 cho đến đầu tháng 7, nóng nhất trong vòng 12 năm qua (kể từ năm 2003). Nguyên nhân nóng bất thường là do hoạt động của hiện tượng El-Nino đã bắt đầu từ tháng 3-2014, mạnh lên từ gần cuối năm 2014 và kéo dài cho đến hiện nay. Trong khoảng hơn hai tháng trở lại đây, El Nino có cường độ mạnh do nước biển bề mặt trên Thái Bình Dương ấm lên làm đảo lộn các hoàn lưu khí quyển, áp thấp nóng có nguồn gốc từ Ấn Độ, Myanmar phát triển rất mạnh trên phạm vi rộng lớn, là nguyên nhân chính gây ra nhiều đợt nắng nóng liên tiếp trên toàn châu Á.
Thêm nữa, sự biến đổi khí hậu do tình trạng Trái đất nóng dần lên cũng góp phần khiến thời tiết càng thêm bất thường và khắc nghiệt hơn. El Nino lần này mạnh tương tự như các đợt El Nino ở những năm 1972, 1977, 1982, 1997-1998 và 2002-2003. Lần này, nhiều nơi trên thế giới trải qua đợt nắng nóng hết sức dị thường, như châu Âu là nơi có khí hậu mát mùa hè thì năm nay đang trải qua đợt nắng nóng kỷ lục. Ở Pháp ngày 1-7-2015, cơ quan khí tượng cho biết nhiệt độ lên tới 40oC, nhiều nơi vật vã vì nắng nóng với nhiệt độ tăng đến mức kỷ lục. Ở Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Anh, Ý, Bỉ và Hà Lan, có nơi nhiệt độ là 43oC. Tại Đức, nhiệt độ ngày 4-7 là 40,2oC (cao hơn 10oC so với mức bình thường).
Qua những con số trên cho thấy đây là hiện tượng thời tiết hết sức bất thường, đe dọa rất lớn đến sức khỏe người dân. Trước đó, vào đợt nắng nóng do El Nino năm 2003, 70.000 người ở các nước châu Âu thiệt mạng, phần lớn trong đó là người cao tuổi.
Trong đợt thời tiết biến đổi này, các nước châu Mỹ cũng không tránh khỏi. Tại bang California (Mỹ), nhiều nơi có nhiệt độ 38-40oC trong những ngày đầu tháng 7 vừa qua, đây là một mùa nóng kỷ lục của nước Mỹ.
Châu Á bơ phờ vì lũ
Trong khi hiện tượng nắng nóng bất thường vẫn còn thì ở một số nơi tại châu Á, lũ lụt cướp đi sinh mạng nhiều người. Một số nơi ở Ấn Độ, đã có 81 người chết vì mưa lớn, lũ lụt tính đến ngày 26-6. Còn tại Trung Quốc, đợt lũ gần cuối tháng 5-2015 có 57 người thiệt mạng, đợt mưa đầu tháng 7 hủy hoại hàng nghìn căn nhà ở miền nam Trung Quốc và làm 108 người thiệt mạng, 21 người mất tích.
Hiện nay, theo dự báo mới nhất của các cơ quan khí tượng trên thế giới, El Nino đang hoạt động mạnh và sẽ còn mạnh hơn, kéo dài cho đến hết năm 2015 làm nhiệt độ bề mặt nước biển Thái Bình Dương ấm hơn bình thường khoảng 1oC. Dự đoán rằng mùa mưa, bão lũ năm nay ở các nước châu Á còn rất phức tạp, số cơn bão có thể ít hơn trung bình, nhưng bão mạnh, có hướng di chuyển thay đổi bất ngờ, cường độ mạnh.
Việt Nam lo nắng, đề phòng lũ
Trong nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy trong những năm El Nino có cường độ mạnh thường gây ra hạn hán nghiêm trọng, nắng nóng rất gay gắt và kéo dài, nhiệt độ cao hơn trung bình, lượng mưa thiếu hụt nhất là khu vực Tây Nguyên, miền Trung và các tỉnh miền Nam.
Mùa hè năm nay, thời tiết hết sức bất thường, nắng nóng rất gay gắt trên toàn bộ hơn hai phần ba lãnh thổ Việt Nam, nhiều nơi đã có nhiệt độ cao nhất vượt giá trị lịch sử nhiều năm qua. Đặc biệt là trong đợt thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh đại học vừa qua, hầu hết miền Bắc và miền Trung có nhiệt độ 40-41oC, kéo dài gần một tuần. Tính về quy mô không gian và thời gian thì đợt nắng nóng vừa qua có thể so sánh gần như đợt nóng mùa hè năm 1972 khi nhiệt độ có nơi lên tới 43-44oC.
Dự báo thời tiết trên cả nước có sự thay đổi sau đợt nắng nóng lịch sử vừa qua. Theo đó, trong những ngày tới, miền Bắc chịu ảnh hưởng của rãnh áp thấp có trục qua Bắc bộ nên sẽ có mưa mưa rào và dông. Đến cuối tuần này, thời tiết có nơi nắng nóng trở lại nhưng với nhiệt độ cao nhất 35-37oC, không có nơi nào 38-40oC như vừa qua. Với khu vực các tỉnh miền Trung, nắng nóng sẽ giảm dần do trời chuyển có mây và mưa dông về chiều tối, nhiệt độ giảm còn 36-38oC. Sau nắng nóng là dông mạnh có thể kèm theo các hiện tượng thời tiết cực đoan như sấm sét, lốc xoáy, cần đề phòng.
Trong khi đó, gió mùa tây nam có cường độ mạnh dần lên nên khu vực Tây Nguyên và Nam bộ sáng nắng chiều mưa, những cơn gió giật mạnh và lốc xoáy có thể xảy ra trên diện rộng. Nhiệt độ các tỉnh Nam bộ được dự báo dao động 26-34oC.
Từ nay đến hết tháng này, có khả năng sẽ còn 2-3 đợt nắng nóng nữa nhưng không như vừa qua. Như vậy, tháng 7-2015 là thời điểm hoạt động thịnh hành của gió mùa tây nam nên miền Bắc và miền Nam có mưa từng đợt, đây cũng là lúc miền Bắc có những đợt mưa lớn có thể sinh lũ. Miền Nam cũng sẽ có những ngày mưa to gây ngập.
Điều đáng lưu ý là trong thời gian tới đây, sau những đợt nóng bức, hiện tượng dông mạnh kèm theo lốc xoáy, gió giật, mưa đá có thể xảy ra trên cả ba miền. Ngoài ra, đối với các vùng núi đồi và sông suối nhỏ ở phía Bắc và miền Trung, có những đợt mưa lớn có thể gây ra lũ lớn, lũ quét bất ngờ, sạt lở đất hết sức nguy hiểm.
Thời gian xuất hiện các cơn lũ được dự báo là khác biệt. Cụ thể, trên các sông chính ở Thanh Hóa xuất hiện vào tháng 8 và 9; các sông từ Nghệ An đến Quảng Bình và Tây Nguyên vào tháng 9 và 10; các sông từ Quảng Trị đến Ninh Thuận vào tháng 10 và 11. Ở các tỉnh miền Tây Nam bộ, đỉnh lũ cao nhất năm nay trên sông Tiền và sông Hậu có khả năng xuất hiện vào nửa đầu tháng 10 ở mức xấp xỉ trung bình.
