(SGTTO) – Với địa hình đa dạng, các công viên địa chất ở Việt Nam có nhiều tiềm năng khai thác du lịch. Ngoài Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn, Non nước Cao Bằng và Công viên địa chất Đắk Nông được UNESCO công nhận danh hiệu công viên địa chất toàn cầu UNESCO thì Việt Nam còn có các ứng cử viên khác như: Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh (tỉnh Quảng Ngãi), một số khu vực tiềm năng thuộc tỉnh Phú Yên, Gia Lai và Bắc Kạn.
Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh
Được thành lập từ tháng 12-2015, trải dài trên địa bàn của 9 huyện, thành phố thuộc tỉnh Quảng Ngãi, Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh có diện tích tự nhiên khoảng trên 2.000km2 đất liền và 2.600km2 mặt biển, dân số trên 900.000 người. Đây là nơi có nhiều tầng lớp địa chất, lưu dấu nhiều đợt kiến tạo của vỏ trái đất cách đây hàng triệu năm.
Tiếp cận từ khả năng khai thác, phát triển du lịch, Công viên địa chất Lý Sơn-Sa Huỳnh có hàng loạt các điểm địa chất và điểm văn hóa đan xen, tích hợp lẫn nhau, mang chủ đề riêng cho từng tuyến.
Khoảng 90 điểm di sản có chọn lọc phân bố trên 4 tuyến hội tụ với nhau tạo nên diện mạo Miền đất của những chuyển động (The Land of Motions). Đó chính là chủ đề của Công viên địa chất Lý Sơn-Sa Huỳnh.
Tháng 11-2019, tỉnh Quảng Ngãi đã đệ trình hồ sơ Công viên địa chất Lý Sơn – Sa Huỳnh lên tổ chức UNESCO đề nghị xem xét danh hiệu công viên địa chất toàn cầu.
Gia Lai
Tỉnh Gia Lai dự kiến phạm vi công viên địa chất trong hồ sơ trình UNESCO là phần lớn huyện KBang, thị xã An Khê, một phần các huyện Măng Yang và Đăk Đoa với tổng diện tích khoảng 2.500km2. Trong hồ sơ, khu vực này gồm toàn bộ Vườn quốc gia Kon Ka Kinh trên cao nguyên Pleiku và khu bảo tồn thiên nhiên Kon Chư Rang trên cao nguyên Kon Hà Nừng, cùng phần thung lũng sông Ba chuyển tiếp.
Như vậy, những khu vực mà tỉnh Gia Lai đề xuất có giá trị đa dạng sinh học cao, bên cạnh các giá trị văn hóa Ba Na với nhiều truyền thuyết, huyền thoại. Ngoài ra, khu vực này cũng được biết đến bởi các phát hiện khảo cổ học, cho thấy nơi đây có khả năng là địa bàn cư trú của người tiền sử sơ kỳ Đá cũ, cách ngày nay 800.000 năm.
Phú Yên
Tỉnh Phú Yên cũng đề xuất tham gia Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu với khu vực các huyện Sông Cầu, Tuy An và một phần phía tây của thị xã Tuy Hoà, với tổng diện tích khoảng 1.250km2.
Cũng như nhiều tỉnh duyên hải Nam Trung bộ, đây là nơi giao thoa giữa các nền văn hóa Sa Huỳnh, Chăm Pa… hình thành nên các công trình xây dựng và nghệ thuật đặc sắc như kèn đá, đàn đá… Ngoài ra, nơi này cũng rất đa dạng với các loại đá magma xâm nhập-núi lửa có niên đại cách đây 140-80 triệu năm.
Bắc Cạn
Trong xu thế đó, tỉnh Bắc Cạn cũng đã công bố một số giá trị địa chất mới được phát hiện bởi các nhà khoa học để xây dựng công viên địa chất toàn cầu như đá vôi, các thành tạo lục nguyên và các thành tạo magma. Các địa danh tạo nên điểm nhấn của Vườn quốc gia Ba Bể như hồ Karst Ba Bể, dãy nón phóng vật cổ, thác Đầu Đẳng, hẻm vực Karst Sông Năng và khoảng 20 hang động, hang hoá thạch khác.
Hầu hết những khu vực có tiềm năng trở thành công viên địa chất toàn cầu tại Việt Nam đều được các chuyên gia nhận định hội tụ đầy đủ các yếu tố về di sản địa chất đặc trưng, kết hợp với các khía cạnh di sản tự nhiên và văn hóa khu vực, để đề nghị tổ chức UNESCO xem xét, công nhận danh hiệu. Trong thời gian tới, với việc hình thành Mạng lưới Công viên địa chất quốc gia Việt Nam, các công viên địa chất toàn cầu trong nước và những ứng cử viên sẽ có thêm nhiều cơ hội để hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ lẫn nhau nhằm thúc đẩy sự phát triển bền vững.
Thạc sĩ Trần Nhị Bạch Vân
(Ban quản lý Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông)
