(SGTT) – Nằm ở ranh giới 2 huyện Quế Sơn và Nông Sơn, Quảng Nam, đèo Le không chỉ có cảnh sắc thiên nhiên xinh đẹp mà nơi đây còn có món gà tre nổi tiếng khắp nơi.
Ra tết, chúng tối quyết định có chuyến đi chơi ở đèo Le. Từ Đà Nẵng, men theo QL1A về phía Nam khoảng 35km là đến ngã ba Hương An, từ đây đi theo tỉnh lộ ĐT611 về phía Tây khoảng 30km đường nhựa là đến đèo Le.
Vào dịp này, đèo Le có cảnh trí thiên nhiên tươi đẹp, hoa rừng nở rộ ven đường, chim muông hót líu lo như đón chào du khách. Trên gần đỉnh đèo có cảnh quang khoáng đạt với suối Nước Mát và nhiều nhà hàng, “quán gió” bán các món ăn chế biến từ gà tre (gà bản địa). Chúng tôi dừng chân nghỉ ngơi và không quên gọi vài món gà tre thưởng thức trong chuyến hành trình thú vị này.
Các bô lão sinh sống khu vực đèo Le, cho biết, khi xưa, trên đỉnh đèo chỉ có vài quán lèo tèo với tranh tre nứa lá nằm đìu hiu nơi đỉnh đèo gió cuốn. Lúc đầu quán chỉ bán thuốc, nước và những vật dụng cần thiết cho khách qua đèo. Về sau, khách qua đèo nhiều và họ cần có món gì “bỏ bụng”.
Giữa đỉnh đèo vắng vẻ, có những cái quán gió này cũng làm vững lòng du khách, nhất là những người mới đến. Khi xưa, đường sá khó khăn, khách bộ hành phải leo đèo, lội suối… khi leo đến đỉnh đèo thì mệt… le lưỡi, nên đèo được đặt tên là đèo Le. Còn tên gọi gà tre là do cư dân nơi đây trồng nhiều tre để chống sạt lở vùng đèo nên “lũ gà” ban ngày kiếm ăn trong vườn rừng, ban đêm rúc vào bụi tre để ngủ cho ấm áp và an toàn.Trên đỉnh đèo có một con suối nước trong vắt, mát đến lạnh người, nên cư dân đặt tên là suối Nước Mát.
Mà thật vậy, suối Nước Mát tuy không lớn lắm nhưng nước chảy quanh năm bên những tảng đá, đủ mọi hình thù, lớn nhỏ, meo mốc nằm ven suối. Du khách dừng chân ở đây với không khí mát lạnh, dễ chịu. Bạn hãy xuống suối vốc nước lạnh rửa mặt, tay chân, thấy người khoẻ khoắn, thư thái bội phần, bao nhiêu mệt nhọc đều tan biến theo dòng nước mát.
Gà đèo Le được nuôi thả tự nhiên trong vườn rừng nên thịt gà chắc, ngọt nhưng thịt vẫn rất giòn, mềm. Thịt gà sau khi chế biến có thể nhai được cả xương, ăn kèm muối tiêu, ớt xiêm cay nồng đúng chất Quảng Nam. Đặc biệt, gà luộc, gà nấu cháo bằng nước ngầm của suối Nước Mát nên lại càng có hương vị đặc biệt hơn.
Rửa mặt mũi cho tỉnh táo từ suối Nước Mát xong, mời bạn ghé vào các quán gió đơn sơ ven suối, ven đường để thưởng thức các món ăn được chế biến từ gà tre rất đậm đà, thơm ngon. Gọi là quán gió, vì đó là những cái quán dân dã, đơn sơ, tứ bề lộng gió. Ở đó có bán các món gà tre nướng mộc, gà tre luộc, cháo gà tre… thơm ngon nối tiếng cả nước và trở thành một món đặc sản không thể thiếu của khu vực đèo Le.
Vừa qua, chúng tôi có nghe nói ba món: Mực cơm biển ngang, phở sắn Đồng Phú và gà tre Đèo Le của Quảng Nam lọt vào Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam 2020 – 2021. Cho nên, các cô thôn nữ bản địa khi bưng mâm cháo gà thơm ngát lên cho thực khách, không quên “khuyến mãi” câu ca:
Đầu xuân lên đỉnh… đèo Le
Ăn tô cháo nóng khỏe re trong người…
Gà tre là giống gà địa phương, chăn thả trong vườn ở chân núi đèo Le, mình nhỏ, thịt thơm ngon rất đặc trưng, trọng lượng trung bình 500-600g. Đến các quán gà tre bạn sẽ thấy gà tre nhốt trong giỏ tre đan từ cây tre của xứ đèo Le. Ngồi chờ khoảng 20 phút là có mâm gà tre hấp, luộc nóng hổi bốc khói thơm lừng được chủ quán bưng lên. Món này dùng tay cầm xé ăn mới ngon. Muốn thưởng thức cháo gà nóng húp cho giải nhiệt thì nhờ chủ quán dùng nước luộc gà tre và bộ lòng nấu một tô cháo nêm gia vị và rau thơm xứ núi hay thích ăn xôi thì chủ quán sẽ lấy nước luộc gà tre nấu xôi thơm lừng, nóng hổi, vừa thổi vừa ăn.
Trong khi chờ đợi, bạn hướng tầm mắt nhìn về vùng đất dưới xuôi, xa xa là những xóm làng, ruộng đồng tít tắp ẩn hiện xa mờ trong màu lam sương khói mênh mông… Gà tre đèo Le được người dân nuôi thả vào rừng từ khi mới nở nên khi chế biến các món ăn rất thơm ngon, thịt săn và ngọt. Nhưng hấp dẫn nhất là món cháo gà tre: Gà tre được làm sạch bỏ vào luộc đến khi chín vớt ra, thêm đậu xanh, gạo vào nồi nước luộc nấu chín, nêm gia vị vừa ăn rồi nhắc xuống ăn nóng với đĩa gà tre luộc xé trộn rau răm. Bạn ăn xong, mồ hôi toát ra, trong người thấy nhẹ nhàng, khoan khoái.
Tôi xa quê – miền Trung Phước (Nông Sơn – Quảng Nam) đã lâu, do mưu sinh tất bật nơi đất khách quê người, ít có dịp về thăm quê. Thế nhưng, cứ mỗi lần về đến đèo Le quán gió, dù có bận rộn chi lắm, tôi cũng thưởng thức tô cháo gà tre nóng hổi, để nghe gió đèo thổi mơn man vào da thịt, thấm thấu vào tận đáy tâm hồn mà nghe lâng lâng hồn quê hương xứ sở để mai nầy rời xa, còn có một chút gì “để nhớ để thương”.
Và đây, lời thơ ngan ngát nhớ quê với bài Chiều qua đèo Le của thi sĩ Hoàng Quy.
Qua khe sợi gió vướng chiều
Sợi mây vướng tóc, ai dìu em qua
Đèo Le chia nửa chiều tà
Khói sương Đông Phú, nhạt nhòa Tây Viên
Trải lòng giữa chốn như nhiên
Nghe xuân bát ngát một miền nguyên khê
Chiều nghiêng, dốc dựng nằm kề
Dừng cương, gọi núi, núi về với non
Đèo Le sáng mỏi, trưa mòn
Chân mây núi Chúa biết còn cổ phong
Rừng xưa khép lại đôi lòng
Lưng đèo quán gió, chiều không, quán chiều
Tiên Sa
