(SGTT) – Các cột đá bazan tương tự ghềnh Đá Đãi tại Phú Yên là những cột đá hình trụ tự nhiên được tạo thành từ dung nham cứng, do sự co lại của đá núi lửa khi nó nguội đi.
Các cột đá này thường có hình dạng như hình lục giác, ngũ giác hoặc bát giác do sự nguội đi “nhanh chóng” sau phun trào hàng thiên niên kỷ trước. Và chúng thường có thể hình thành dưới dạng vách đá thẳng đứng hoặc bậc thang, đôi khi đi thẳng xuống đại dương.
Trong một nghiên cứu năm 2018, các nhà nghiên cứu tại Đại học Liverpool đã mô phỏng lại sự hình thành của những tảng đá này và phát hiện ra rằng sự đứt gãy xảy ra ở 194 đến 284 độ F dưới điểm mà magma kết tinh thành đá (1.796 độ). Điều đó có nghĩa là một số loại đá nổi tiếng nhất thế giới. Các cột đá bazan, giống như ở Giant’s Causeway ở Bắc Ireland và Devil Postpile ở California, được hình thành ở nhiệt độ từ 1544 đến 1634 độ.
Từ Châu Mỹ đến Châu Á, dưới đây là những địa điểm nổi tiếng để bạn chiêm ngưỡng những kỳ quan địa chất hấp dẫn này
Giant’s Causeway
Giant’s Causeway có lẽ là ví dụ đặc biệt và nổi tiếng nhất thế giới về các cột đá bazan. Khoảng 50 đến 60 triệu năm trước, một cao nguyên núi lửa bazan nóng chảy được hình thành trên bờ biển phía bắc của Bắc Ireland, và khi nó nguội đi, dung nham cứng lại nứt thành gạch hình lục giác, hình cột gọn gàng, hiện có viền và hạ xuống biển.
Hiện đã được UNESCO công nhận là Di sản Thế giới và khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia (đóng vai trò là nơi trú ẩn an toàn cho sinh vật biển và chim biển), mỗi năm Giant’s Causeway được khoảng một triệu du khách ghé thăm. Người ta tin rằng các vết nứt hình học được hình thành do bước chân của những người khổng lồ.
Basaltic Prisms Santa María Regla
Nước chảy tràn qua các cột đá lăng kính bazan của Santa María Regla làm cho các trụ đá cổ kính trông đặc biệt siêu thực. Các cột đá có hình đa giác và chiều cao thay đổi từ 30 đến hơn 40m. Chúng chứa một khe núi có nước chảy từ Đập San Antonio, thường xuyên khiến cầu vồng hình thành ở chân hai thác nước. Điểm thu hút khách du lịch nằm ở Hildago, Mexico, và có thể được thưởng ngoạn qua các lối đi bộ và cầu treo.
Devils Postpile National Monument
Một trong những màn trình diễn tuyệt vời nhất của các cột đá bazan ở Mỹ là gần Núi Mammoth ở California. Ngoài vẻ ngoài vương giả của Devil Postpile – một vách đá thẳng đứng, có ngọn cây bao gồm các cột dài và đối xứng, được cho là từ 120 đến 180m bề dày – sự hình thành đã từng có lịch sử gió lốc. Nó từng được đưa vào Vườn quốc gia Yosemite, sau đó bị loại bỏ do phát hiện ra vàng trong khu vực, sau đó gần như bị phá hủy để làm đập thủy điện, được cứu bởi huyền thoại John Muir, sau đó – cuối cùng – được bảo vệ như một di tích quốc gia của riêng nó. Sự hình thành của Devil Postpile được cho là tương đối gần đây, trong vòng 100.000 năm qua.
Fingal’s Cave
Hang động Fingal của Scotland và Giant’s Causeway ở Bắc Ireland là do cùng một sự kiện núi lửa thời Paleocen gây ra. Tuy nhiên, hang động trước đây mang lại trải nghiệm xem độc đáo. Tại đây, trên hòn đảo không có người ở Staffa, các cột đá bazan xếp dọc các bức tường của một hang động biển giống như khối đá nhũ đá tạo thành từ dung nham cứng.
Hang động cao 20m, sâu 90m và đặc biệt được biết đến với âm thanh tự nhiên, từng là nguồn cảm hứng cho nhà soạn nhạc thế kỷ 19 Felix Mendelssohn viết nên tên gọi của nó. dọc theo các cột.
Svartifoss
Một vách đá bazan hình trụ khác được tô điểm bởi thác nước đang đổ xuống, Svartifoss ở Công viên Quốc gia Vatnajökull, miền nam Iceland, được gọi là “thác nước đen” trong tiếng Iceland do màu tối của đá núi lửa. Sự hình thành đá bazan, được bao quanh bởi cây xanh tươi tốt đặc trưng của Iceland, đã truyền cảm hứng cho các công trình kiến trúc như Nhà hát Quốc gia ở Reykjavik và đã được giới thiệu trong video âm nhạc của Bon Iver cho bài hát “Holocene”.
Du khách có thể đến đây bằng một con đường mòn đi bộ ngắn, nhưng du khách được cảnh báo không nên bơi lội vì một số đá bazan đã nứt ra khỏi vách đá và tạo ra một bề mặt khá sắc nhọn dưới mặt nước.
Takachiho Gorge
Các cột đá bazan ở Hẻm núi Takachiho được hình thành cách đây khoảng 270.000 năm do kết quả của 4 vụ phun trào của núi lửa Mount Aso. Những con thuyền trôi xuống hẻm núi dài bốn dặm dưới bóng của những vách đá màu đỏ, dài 100m này. Địa điểm này đã được bảo vệ là Danh lam thắng cảnh Quốc gia và Di tích Tự nhiên ở Nhật Bản từ năm 1934.
Cape Stolbchatiy (Mũi Stolbchatiy)
Khá giống với Giant’s Causeway Bắc Ireland, là những vách đá ở mũi Stolbckatiy trên đảo Kunashir, giữa Nga và Nhật Bản. Những tảng đá nứt ra theo hình lục giác giống như điểm thu hút các ngôi sao của Vương quốc Anh, và chúng tạo ra những vách đá bên bờ biển cao 50 m, gấp ba lần chiều cao của Giant’s Causeway.
Ở những nơi, các cột đá bazan màu xám đi xuống theo đường chéo như những bậc thang xuống đại dương và mọc ra ngoài khơi như những hòn đảo đá. Các hình thành được tạo ra bởi một vụ phun trào của Núi lửa Mendeleev gần đó và được đặt tên theo từ tiếng Nga có nghĩa là “cột”.
Organ Pipes (cột đá Organ)
Được đặt tên theo cách chúng giống với các đường ống thực tế của một cây đàn organ, những tảng đá Namibia này – một số trong số chúng cao hơn 15 feet – khoảng 150 triệu năm tuổi. Chúng nằm gần một địa điểm núi lửa khác, Núi Burnt, có dòng dung nham đông đặc là đối tượng phổ biến đối với các nhiếp ảnh gia. Cả hai hình thành đều có màu đỏ đặc biệt khiến chúng trông rực lửa khi mặt trời chiếu vào.
Cape Raoul (Mũi Raoul)
Ban đầu được đặt tên là Basaltic Cape bởi những người sáng lập của nó, các cột cao chót vót và vách đá cây bụi trên bờ biển phía đông nam của đảo Tasmania nước Úc, được các nhà thám hiểm người Pháp đổi tên thành Raoul vào đầu thế kỷ 19. Sự hình thành là do một sự kiện núi lửa kỷ Jura (khoảng 185 triệu cách đây nhiều năm) được cho là đã bao phủ một phần ba hòn đảo. Xói mòn do gió và biển đã tạo ra một loại hình thẩm mỹ không kết dính, cheo leo.
Hexagon Pool (hồ bơi Hexagon)
Bơi trong một hồ bơi được bao quanh bởi những vách đá bazan dốc đứng, dài 5m là trải nghiệm chỉ có một lần trong đời ở Khu Bảo tồn Thiên nhiên Rừng Yehudiya của Israel. Hầu hết các cột chứa Bể bơi hình lục giác dài 20 x 30m – một hố bơi tuyệt đẹp được hình thành bởi Dòng chảy Meshushim hùng vĩ đổ xô qua các thành tạo – có đường kính hần 0,5m. Đây là hố bơi ngoạn mục nhất trong số nhiều thành tạo bazan trong khu bảo tồn, tất cả đều do hoạt động trong trường núi lửa Cao nguyên Golan gây ra.
Ghềnh Đá Đĩa Phú Yên
Ghềnh (Gành) Đá Đĩa là một danh thắng thiên nhiên kỳ thú về cảnh quan và độc đáo về địa chất ở Việt Nam, thắng cảnh này nằm tại xã An Ninh Đông, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên. Là một tập hợp các trụ đá hình lăng trụ xếp liền nhau, hòn nọ nối hòn kia kề với sóng nước. Bãi đá trải rộng san sát nhau chung màu đen huyền bí. Có trụ thẳng đứng, có trụ nghiêng vẹo nhưng vẫn chồng chất tầng tầng trông như chồng bát dĩa nên có tên gọi là Gành Đá Đĩa. Nhìn từ xa, Gành đá trông giống một tổ ong thiên tạo khổng lồ vô cùng kỳ vĩ.
Các cột đá bazan của Gành Đá Đĩa được các nhà nghiên cứu cho là hình thành cách đây hàng triệu năm, khi các dòng nham thạch nóng chảy phun ra từ các núi lửa ở cao nguyên Vân Hoà (cách 30km) gặp nước biển lạnh nên đông cứng và nứt vỡ mà thành.
Gành Đá Đĩa là một trong những danh thắng cảnh hấp dẫn bậc nhất ở nước ta, được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Thắng cảnh Quốc gia vào năm 2005. Mỗi năm có hàng vạn du khách đến tham quan chiêm ngưỡng thắng cảnh này*.
Lê Minh Dương
Nguồn: Treehugger
