DS. LÊ KIM PHỤNG (*) –
Nhằm kích thích nhãn quan của người tiêu dùng nên một số người bán thường tẩm thêm các loại màu hóa chất vào thức ăn trông cho đẹp mắt. Những thông tin gần đây trên báo đài về thực phẩm bẩn thực sự gây e ngại cho các bà nội trợ. Mọi người đều bối rối khi đứng giữa hàng trăm mặt hàng thực phẩm có màu mà không biết thật-giả thế nào. Các màu xanh, vàng hoặc đỏ tươi trên thịt cá khô, bò khô, nai khô, các loại rau cải, dưa muối, măng tre tươi hoặc măng tre khô, cóc, ổi, me, sấu… không biết giả hay thật?
Theo y học cổ truyền, nếu cơ thể chúng ta có ngũ hành (mộc, hỏa, thổ, kim, thủy) thì thực phẩm cũng tương ứng bằng ngũ vị (chua, đắng, ngọt, cay, mặn) và ngũ sắc (xanh, đỏ, vàng, trắng, đen). Mỗi bữa ăn nên bao gồm các loại trái cây nhiều màu sắc và các loại rau vì có nhiều chất xơ và dinh dưỡng, còn thịt cá và ngũ cốc thường có màu nâu, màu be hoặc màu trắng. Thêm ít ớt đỏ và xanh, cà rốt, đậu xanh để màu sắc được phong phú hơn.
Thực phẩm màu đỏ
Theo y học cổ truyền, màu đỏ quy vào tạng tâm, màu đỏ là do chứa nhiều hợp chất phytochemical như caroten, lycopene và anthocyanin, giúp tăng cường tim và tuần hoàn khỏe mạnh, cải thiện trí nhớ, hỗ trợ sức khỏe đường tiết niệu và giảm nguy cơ một số loại ung thư. Khoa học chứng minh rằng những người ăn nhiều loại rau củ quả chứa carotenoid thì giảm được 43% tỷ lệ bị bệnh thoái hóa hoàng điểm, là nguy cơ gây mù lòa ở tuổi già, và giảm 36% nguy cơ bệnh tim mạch, đột quỵ và cholesterol cao.
Các loại quả màu đỏ ở Việt Nam và trên thế giới như anh đào, nam việt quất, cà chua, củ cải đường, dâu tây, quả mâm xôi, dưa hấu, bưởi hồng, quả lựu, đậu đỏ, táo đỏ, nho đỏ, lê đỏ, củ hành đỏ…
Thực phẩm màu cam
Chứa nhiều chất chống ô xy hóa như vitamin C, carotenoid và bioflavonoid. Ăn thực phẩm màu cam có liên quan đến da và sức khỏe của mắt, tăng khả năng miễn dịch, giảm nguy cơ ung thư và giúp cho một trái tim khỏe mạnh. Đó là cà rốt, cam, khoai lang, đào, mơ, dưa lưới, quả lý gai, kiwi vàng, xoài, xuân đào, đu đủ, hồng, quýt, súp bí đỏ.
Thực phẩm màu vàng
Chứa các chất dinh dưỡng tăng cường tiêu hóa và tối ưu cho não bộ. Nhiều alpha và betacaroten, thực phẩm màu vàng cũng có liên quan đến khả năng miễn dịch, giảm nguy cơ một số bệnh ung thư, bảo vệ da và giúp đôi mắt khỏe mạnh. Dứa nhiều men bromelain giúp điều chỉnh và trung hòa các chất dịch cơ thể và giúp tiêu hóa. Nhiều vitamin C cũng giúp phòng bệnh tim, ung thư, đục thủy tinh thể và đột quỵ. Ớt vàng nhiều vitamin C và A, tăng cường hệ thống miễn dịch và làn da khỏe mạnh và bảo vệ quả tim. Quả khế nhiều vitamin C và Ca, giúp tăng cường hệ miễn dịch, sức khỏe của xương chống sự co thắt cơ bắp. Ngoài ra còn có bắp vàng, táo vàng, quả kiwi vàng, chanh dây, lê vàng, dưa hấu vàng, củ cải vàng, cà chua màu vàng và bí vàng.
Thực phẩm màu xanh lá cây
Đó là trái cây và rau xanh cũng có chứa một hàm lượng cao của phytochemicals như lutein và indole. Lợi ích của chúng là giảm nguy cơ một số bệnh ung thư, tăng thị lực, trẻ hóa hệ xương và răng. Bông cải xanh, nhiều Ca và Fe, giúp bảo vệ răng, xương, cơ bắp và giảm nguy cơ ung thư. Rau bina, chứa chất chống ô xy hóa và vitamin K, giúp xương chắc khỏe. Kiwi xanh có nhiều folate, vitamin E và glutathione, tất cả giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch và tăng cường sức khỏe tối ưu.
Các thực phẩm màu xanh lá cây khác bao gồm bơ, táo xanh, nho xanh, chanh, lê, atisô, rau arugula, măng tây, bông cải xanh, cải brussels, đậu xanh, bắp cải xanh, cần tây, su su, bí, dưa chuột, tỏi tây, rau diếp, hành lá, ớt xanh, đậu Hà Lan, cải xoong.
Thực phẩm màu tím hoặc đen
Loại này chứa nhiều anthocyanins, là chất chống ô xy hóa và chống lão hóa trong cơ thể. Màu xanh đậm và tím giúp thúc đẩy sức khỏe của xương và đã được chứng minh là giảm nguy cơ một số bệnh ung thư, cải thiện trí nhớ và tăng cường sức khỏe đường tiết niệu. Lợi ích chính của các loại thực phẩm màu xanh và màu tím là tăng lưu thông máu của hệ tuần hoàn. Quả việt quất, có nhiều chất xơ, vitamin E và C và chất chống ô xy hóa giúp hạ cholesterol, làm mạnh đường tiết niệu và tăng cường hoạt động của não bộ. Quả mâm xôi có nhiều chất xơ, vitamin K (thúc đẩy sự hấp thụ canxi và làm chắc xương). Khoa học cũng đã chứng minh mâm xôi làm tăng khả năng miễn dịch, cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm cholesterol và giảm nguy cơ ung thư. Mận màu đỏ sậm hoặc mận tím Úc có nhiều vitamin B, giúp chuyển hóa carbohydrate, protein, chất béo và bổ xương. Cà tím có nhiều chất xơ, giàu vitamin C, Ca, P giúp xương và răng chắc khỏe. Một số màu tím khác như nho đen, mận khô, quả cây cơm cháy, quả sung tím, nho tím, măng tây tím, bắp cải tím, cà rốt màu tím, khoai lang tím, rau diếp màu tím và đậu đen… cũng tốt cho sức khỏe người dùng.
Thực phẩm màu trắng
Màu tự nhiên như bánh mì trắng và gạo trắng cũng đều có giá trị dinh dưỡng cao. Các loại trái cây và rau nấm màu trắng đã được chứng minh giảm cholesterol, giảm huyết áp và giảm nguy cơ bệnh tim. Ăn thực phẩm màu trắng giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, hệ thống bạch huyết và phục hồi sự suy thoái của tế bào.
Tỏi, cùng họ với hẹ và hành tây, vị nồng, thực phẩm này có liên quan đến sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ ung thư và cũng là kháng sinh mạnh. Hành tây trong cấu trúc có chất lưu huỳnh cũng kháng khuẩn mạnh như tỏi, hành tây còn giúp giảm lượng đường trong máu, cải thiện sức khỏe tim mạch, giảm huyết áp và cholesterol. Hành tây cũng giàu các quercetin, bảo vệ và ngăn chặn sự hình thành khối u trong tế bào. Bông cải trắng chứa nhiều chất chống ô xy hóa mạnh mẽ như Mn và vitamin C. Bắp cải trắng có tác dụng chống viêm loét dạ dày. Một vài loại thực phẩm màu trắng khác như gừng, củ cải, củ đậu, bắp trắng, hẹ tây, khoai tây trắng, nấm bào ngư, nấm đùi gà, nấm hương, măng le, su hào… cũng tốt cho sức khỏe.
(*) Nguyên giảng viên Đại học Y dược TPHCM.
