Trong một video clip có danh hài Hoài Linh đóng vai ăn xin với cái bìa carton viết nguệch ngoạc rất buồn cười “Ít nhất 10$ tiền mặt”. Một vị khách đi qua nói vui, đây không có tiền mặt, chỉ có thẻ tín dụng. Nhưng kẻ hành khất cũng không vừa, có máy quẹt thẻ đây. Ăn xin cũng biết chuyển đổi số bằng thanh toán điện tử.
Mỗi dịp Tết đến, dân ta có thói quen mua quà tặng rồi lì xì tiền mặt. Hộp mứt, bánh chưng, bánh quy, chai rượu, đôi khi thêm phong bì tiền nằng nặng, cho vào cái túi đỏ và mang tặng. Gia chủ nhận rồi nghĩ, có đi có lại mới toại lòng nhau, thế là mua túi quà tương đương.
Không ít người được tặng nhiều quá, bổn cũ soạn lại, thêm bớt vào một túi khác rồi đem đi tặng. Hoặc mang ra chợ bán lại lấy tiền. Có chủ hàng rượu kín đáo đánh dấu hàng mình bán và thấy quà rượu quay vòng. Có không ít gia chủ ngồi nghĩ mãi không biết làm gì với đống túi quà y chang nội dung. Một cái vòng luẩn quẩn và đau đầu về quà khi đón xuân xứ mình, chả hiểu món quà mình mua có hợp với sở thích của người được tặng.
Anh bạn IT có cô người yêu thích được tặng quà linh tinh cho lãng mạn. Vào dịp Tết anh mua trên mạng một phần mềm chống virus vì máy tính của cô bị nhiễm nặng, gửi cho cô lời yêu “I Love You” với cái khóa sản phẩm (production key) là những chữ và số dài ngoằng, hướng dẫn cô cài vào máy. Tất nhiên, cô chào và đi tàu suốt, không hẹn gặp lại. Anh IT đã chuyển đổi số quá sớm trong khi não trạng người tình chưa theo kịp công nghệ, thành ra anh có nguy cơ muộn vợ.
Tuy nhiên, câu chuyện quà điện tử của chàng IT gợi ra một điều, nên chăng xứ mình nên số hóa quà Tết nói riêng và các loại quà khác nói chung cho tiện, các nhà “tài trợ” đỡ đau đầu “mua con gì, tặng con gì”.
Đã từ lâu, phương Tây đã theo hướng thị trường thanh toán điện tử, từ nhà hàng, khách sạn, dịch vụ, trung tâm mua sắm, dùng thẻ tín dụng thay vì tiền mặt. Đi theo là gift card (thẻ quà tặng), một đẳng giá tiền tệ giới hạn hay ghi nợ được các nhà bán lẻ và ngân hàng sử dụng thay cho quà tặng bằng tiền mặt.
Loại thẻ này rất phổ biến, xếp thứ hai trong ưu tiên quà tặng dành cho người tiêu dùng Mỹ và là món quà được mong muốn nhất của nữ giới, trong khi được mong muốn thứ ba ở nam giới của nước này.
Ngày nay, thẻ quà tặng càng trở nên phổ biến vì chúng làm giảm bớt sự lựa chọn của nhà tài trợ về một món quà cụ thể. Đưa tiền mặt không lịch sự cho lắm, trông như hối lộ, nhưng gift card đôi khi không biết mệnh giá dường như đỡ ngượng cho cả hai. Gift card không thể đổi ra tiền mặt mà người nhận bắt buộc phải mua… quà.
Năm 1994, ông Neiman Marcus đã giới thiệu thẻ quà tặng đầu tiên sử dụng cơ sở hạ tầng thanh toán có sẵn mặc dù Blockbuster Entertainment là công ty đầu tiên làm như vậy trên quy mô rộng, thử nghiệm tiếp thị chúng vào năm 1995 và ra mắt trên khắp đất nước vào năm sau.
Ban đầu, thẻ quà tặng Blockbuster thay thế phiếu quà tặng đã bị làm giả bằng máy photocopy màu và máy in màu. Rồi các giao dịch thẻ quà tặng của Blockbuster thông qua cơ sở hạ tầng thanh toán điện tử diễn ra an toàn hơn. Sau này Neiman Marcus và Blockbuster bắt chước thẻ mua xăng của Mobil và thẻ điện thoại trả trước của MCI.
Dần dần thẻ quà tặng được phổ biến khắp thế giới. Vào siêu thị bên Mỹ có thể mua nhiều chủng loại gift card. Trẻ em có thẻ mua sách, đồ chơi, người lớn có thẻ mua vé xem phim, thậm chí quà cho các cô có thẻ mua đồ lót Victoria Secret. Giờ là thị trường khổng lồ Trung Quốc và Ấn Độ. Dùng tiền mặt làm quà sẽ ít dần theo công nghệ đang phát triển vũ bão.
Nhu cầu về các sản phẩm tiên tiến và tiến bộ công nghệ liên quan đến các giải pháp thanh toán đã được ghi nhận trong những năm gần đây. Ngay tại châu Á, sự tăng trưởng này được hỗ trợ bởi các thị trường chưa được khai thác và nhu cầu về các giải pháp giao dịch điện tử dần hoàn hảo ở Trung Quốc, Nhật Bản, Úc và khu vực. Đây là một hướng phát triển không nên bỏ qua tại quốc gia khởi nghiệp như Việt Nam.
Với sự gia tăng điện thoại di động và Internet toàn cầu, ngành công nghiệp gift card bằng thẻ nhựa chuyển sang thẻ quà tặng kỹ thuật số (e-gift card). Cùng với điện thoại thông minh, ví điện tử, dự kiến là cơ hội lớn trong thị trường thẻ quà tặng trong thập kỷ tới. Người bạn IT tặng người yêu cái production key cho phần mềm chống virus là một ví dụ về e-gift card mà không cần dùng hay mua thẻ quà tặng tại cửa hàng.
Theo tính toán của Globenewswire, năm 2019 thị trường gift card ước khoảng 619 tỉ đô la và dự kiến sẽ đạt gần 2.000 tỉ đô la vào năm 2027, với mức tăng trưởng 15,4%/năm, tương đương với gần 10 lần GDP Việt Nam năm 2018. Riêng Trung Quốc mức tăng trưởng ước tính lên tới 19%.
Trong thập kỷ qua, gần 50% người tiêu dùng Mỹ mua thẻ quà tặng như một món quà trong mùa lễ. Tại Canada, 1,8 tỉ đô la Canada được chi qua thẻ quà tặng, và ở Anh con số này ước tính lên đến 3 tỉ bảng, trong khi đó tại Mỹ, khoảng 80 tỉ đô la đã được trả cho thẻ quà tặng.
Tặng quà Tết là một trong những nét văn hóa đã tồn tại từ rất lâu tại Việt Nam. Đây vừa là một lời cảm ơn vừa là lời chúc cho một năm mới an khang, thịnh vượng, vạn sự như ý. Và quà cáp quanh năm là dịch vụ không thể thiếu trong đời sống của bất kỳ quốc gia nào.
Chính vì ý nghĩa to lớn mà quà Tết mang lại, thì việc lựa một món quà tặng dịp năm mới trở thành rất quan trọng, thể hiện sự trang trọng, tinh tế trong việc tặng quà của người tặng. Tuy nhiên việc đoán ý người nhận là một ma trận không ít đau đầu. Nên chăng nhường sự lựa chọn ấy cho người nhận, nhà “đầu tư” chỉ cần rút ví điện tử, quẹt mã QR và có ngay món quà như ý, tiện đôi đường.
Việc rút tiền mặt cho người khác như vẻ bố thí, không còn là lựa chọn tại các quốc gia phát triển. Tạo ra dịch vụ in gift card, kể cả e-gift card trên Internet, cũng là cơ hội tiềm năng cho những bạn trẻ khởi nghiệp yêu thích công nghệ.
Biết đâu trong thập kỷ tới, mỗi độ xuân về, Tết đến, trẻ em, người lớn xứ Việt sẽ nhận quà qua điện thoại thông minh như kiểu danh hài Hoài Linh “hành khất” sở hữu máy quẹt thẻ thay vì những phong bì lì xì tiền mặt hay những túi quà “bỏ thì thương, vương thì tội”.
Và cũng biết đâu, đọc xong bài này trên Thời báo Kinh tế Sài Gòn cô người yêu của chàng IT quay về với anh, vì lỗi duy nhất là do anh đi trước thời đại chuyển đổi số.
Giang Công Thế
Theo TBKTSG Xuân Tân Sửu
