(SGTT) – Collagen là một loại protein dạng sợi, có cấu trúc thon dài và cứng, chiếm phần lớn trong các mô liên kết như da, khớp và sụn. Collagen đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức mạnh và độ đàn hồi của da, tuy nhiên, collagen sẽ suy giảm và mất đi theo tuổi tác, dẫn đến sự hình thành nếp nhăn và da bị chảy xệ.
Không chỉ ảnh hưởng đến làn da, collagen còn có tác động trực tiếp đến sức khỏe mạch máu. Ngoài ra, collagen cũng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và phục hồi của các mô trong cơ thể.
Collagen liên quan mật thiết đến sức khỏe của giác mạc, thủy tinh thể trong mắt, cũng như sụn và khớp. Hiện nay, có tới 29 loại collagen khác nhau, được phân loại thành 8 nhóm dựa trên vị trí phân bố và kích thước phân tử.
Đặc điểm, cấu trúc và vai trò của collagen
Khác với các loại protein thông thường, collagen chứa các axit amin hiếm gặp với trình tự sắp xếp đặc biệt. Về mặt cấu trúc, collagen có dạng xoắn ba, giống như một sợi dây xoắn ốc được tạo thành từ ba chuỗi polypeptide xoắn chặt vào nhau. Mỗi chuỗi này bao gồm các axit amin chính là glycine, proline và hydroxyproline, xen kẽ với các axit amin khác. Những chuỗi này được liên kết bởi các liên kết hydro, giúp collagen có khả năng chịu lực kéo rất mạnh theo phương thẳng đứng từ cả hai phía.
Nhờ những liên kết chặt chẽ, collagen khó bị phân hủy trong thời gian dài. Tuy nhiên, quá trình lão hóa có thể làm giảm khả năng tổng hợp và hấp thụ collagen trong cơ thể. Collagen phân bố chủ yếu ở các bộ phận như gân, da, xương, răng, sụn và động mạch chủ. Đồng thời cũng có trong răng, các cơ quan nội tạng và tóc.
Một trong những vai trò quan trọng của collagen là kết nối các tế bào và mô, giữ cho chúng liên kết chặt chẽ. Nếu thiếu collagen, các liên kết này sẽ bị phá vỡ, dẫn đến sự hình thành nếp nhăn do lão hóa da, tổn thương khớp và sụn, làm suy giảm tính đàn hồi của mạch máu.
Điều gì xảy ra khi cơ thể thiếu hụt collagen?
Collagen có thể bị tổn thương và suy giảm do nhiều yếu tố như lão hóa, nhiệt độ cao (trên 37°C), hoặc tiếp xúc lâu dài với tia cực tím. Ngoài ra, các thói quen không lành mạnh như tiêu thụ nhiều đường, hút thuốc và uống rượu cũng làm suy giảm lượng collagen trong cơ thể nhanh chóng.
Collagen đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì độ đàn hồi của da và các cơ quan quan trọng như mạch máu, khớp, và sụn. Khi thiếu hụt collagen, da không chỉ mất đi độ đàn hồi mà móng tay, móng chân cũng trở nên “giòn” và dễ gãy. Ngoài ra, tình trạng rụng tóc nhiều cũng là một dấu hiệu thường gặp của việc thiếu collagen.
Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, sự suy giảm độ đàn hồi của các cơ quan và mạch máu có thể gây ra các bệnh lý nghiêm trọng, thậm chí có khả năng tử vong như xơ cứng động mạch, nhồi máu cơ tim, hoặc tăng lipid máu.
Ngoài ra, thiếu hụt collagen còn có thể dẫn đến các bệnh lý toàn thân khác như tiểu không tự chủ, cao huyết áp và viêm khớp. Việc duy trì đủ lượng collagen trong cơ thể là vô cùng cần thiết để bảo vệ sức khỏe toàn diện.
Có tất cả 29 loại collagen tồn tại trên cơ thể
Collagen có tổng cộng 29 loại, được phân chia dựa trên cấu trúc và trọng lượng phân tử. Chúng có thể được nhóm thành 8 loại khác nhau, bao gồm dạng sợi và dạng không sợi. Trong đó, có 5 loại collagen tiêu biểu nhất được biết đến với những chức năng quan trọng đối với sức khỏe và sắc đẹp.
Collagen loại 1
Collagen loại 1 phổ biến nhất trong cơ thể, chiếm hơn 90% trong da, với cấu trúc dạng sợi cứng, nên loại này có độ đàn hồi vượt trội, giúp duy trì độ ẩm và tính đàn hồi cho da nhờ sự kết hợp với axit hyaluronic và elastin.
Ngoài ra, collagen loại 1 còn có vai trò quan trọng trong xương và gân, giúp bổ sung tính linh hoạt giữa canxi và phốt pho, từ đó ngăn ngừa gãy xương và hỗ trợ khớp cử động linh hoạt. Chính vì vậy, loại collagen này thường xuất hiện trong các sản phẩm mỹ phẩm chống lão hóa và các thực phẩm chức năng.
Collagen loại 2
Collagen loại 2 chủ yếu hiện diện trong sụn khớp, chiếm khoảng 20% cấu trúc sụn, trong khi 80% còn lại là nước. Loại collagen này hoạt động như một lớp đệm, giảm tác động và chấn thương ở các khớp. Collagen loại 2 cũng giảm dần và mất đi theo tuổi tác nên thường được kết hợp với collagen loại 1 trong các thực phẩm bổ sung nhằm bảo vệ và duy trì sụn khớp.
Việc sử dụng và tiêu thụ collagen loại 2 có thể giúp ngăn ngừa sự mài mòn của khớp và sụn, giảm thiểu tổn thương do lão hóa gây ra.
Collagen loại 3
Loại 3 được tìm thấy chủ yếu trong các cơ quan, lớp hạ bì của da và động mạch chủ. Đây là loại collagen có cấu trúc sợi mỏng, thường hoạt động như một “trợ thủ” cho collagen loại 1, giúp tăng cường tính linh hoạt của các mô. Collagen loại 3 đặc biệt quan trọng trong quá trình chữa lành vết thương, là nền tảng cho sự phát triển của các tế bào mới.
Một nghiên cứu gần đây còn cho thấy collagen loại 3 có thể suy đoán được sự tái phát và di căn của ung thư, thậm chí có thể ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào ung thư.
Collagen loại 4
Không giống như các loại collagen dạng sợi, collagen loại 4 có cấu trúc dạng lưới phẳng và đóng vai trò kết nối lớp biểu bì với lớp hạ bì của da. Loại collagen này chủ yếu tạo nên màng tế bào bao quanh các cơ quan và cơ bắp, đóng vai trò quan trọng trong chức năng mạch máu.
Collagen loại 4 chiếm hơn 90% mao mạch và là thành phần chính của bạch cầu trong mạch máu, giúp duy trì tính ổn định và hoạt động của hệ thống tuần hoàn.
Collagen loại 5
Collagen loại 5 hỗ trợ sự hình thành xương và sụn mới, đặc biệt quan trọng trong quá trình xoa dịu và phục hồi khi xương gãy và khớp bị tổn thương. Loại collagen này chủ yếu có mặt trong nhau thai, mạch máu và cơ trơn, giúp cung cấp chất dinh dưỡng cho thai nhi. Dù xuất hiện với lượng rất nhỏ, collagen loại 5 đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sức khỏe của tóc, hoạt động cùng với collagen loại 1 và 3.
Theo phytoway