Không thể phủ nhận văn hóa Hàn Quốc phần nào đang ngấm vào Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á khác. Đó không phải là điều ngẫu nhiên, mà là một việc làm có chủ đích của người Hàn Quốc.
Trong một đoạn phim quảng cáo phát sóng tại Thái Lan hồi năm ngoái, một anh chàng cố tạo ấn tượng với cô gái đang nhấp ngụm trà Lipton đá. Bỗng anh ta thốt ra vài câu tiếng Hàn, và tự nhiên, cô gái phải lòng cậu ấy.
Cuốn sách The birth of Korean Cool của bà Euny Hong, viết về kế hoạch của Hàn Quốc trong việc sử dụng nền văn hóa đại chúng (pop culture) như là phương tiện để đạt đến tầm ảnh hưởng quốc tế. Ở châu Á và nhiều nơi khác (nhưng chưa đến Mỹ), văn hóa Hàn Quốc đang ngấm rất sâu.
Phim lẻ, phim truyền hình nhiều tập của Hàn Quốc, nhạc K-Pop được xem là những món hàng xuất khẩu văn hóa được nhiều nơi đón nhận nồng nhiệt, và ở Hàn Quốc, nền văn hóa này có tên riêng là Hallyu, có thể hiểu là “Làn sóng Hàn Quốc”. Ở Philippines, các đài truyền hình chuyển từ phim dài tập Nam Mỹ (đang chiếu ở Brazil, Argentina và Chile) sang chiếu phim bộ Hàn Quốc. Năm 2010, dàn diễn viên ngôi sao trong bộ phim Mật danh Iris (thể loại trinh thám dài tập Hàn Quốc) cùng hát nhạc phim cho 28.000 người hâm mộ ở một sân vận động tại Saitama, Nhật. Năm ngoái, một ngôi sao điện ảnh Hàn Quốc bị đám đông người hâm mộ vây kéo tại Cuba.
Trong cuốn sách của bà Hong, bà chỉ ra rằng phong trào mê văn hóa Hàn Quốc không phải là ngẫu nhiên. Các vị lãnh đạo Hàn Quốc đang “biến Hallyu, làn sóng Hàn Quốc, thành ưu tiên số một của quốc gia”. Hai thập kỷ liên tiếp, chính phủ trợ cấp cho các công ty quốc doanh lẫn tư nhân trong ngành điện ảnh trong nước, nâng chất lượng phim Hàn để có thể xuất hiện thường xuyên tại Cannes. Và đến năm 2009, Chính phủ Hàn Quốc tiếp tục đổ 90 triệu đô la Mỹ để kích thích ngành công nghiệp này và đưa ra luật thắt chặt bản quyền. Dĩ nhiên, mục tiêu của Hàn Quốc là sử dụng thứ quyền lực mềm này để đẩy mạnh doanh thu bán điện thoại và xe hơi.
Hàn Quốc trong những năm 1980 không có gì hấp dẫn. Theo bà Hong, khu Gangnam ở phía Nam sông Hàn, nơi bà từng sống, có thể xem như địa ngục đối với một đứa trẻ người Mỹ gốc Hàn như bà. Nơi đó toàn những công trường xây dựng, khoan đục suốt ngày. Học sinh không được giáo dục chuẩn mực và thường tỏ thái độ chống đối với thầy cô giáo.
Bà Hong giải thích trong cuốn sách của mình rằng kể từ ấy, Hàn Quốc có một động lực phát triển, mà động lực đó (người Hàn gọi động lực ấy là “han”) bắt nguồn từ những điều bất công trong đời sống và cả sự thù ghét của họ với Nhật Bản từ nhiều đời trước.
Theo phân tích của bà Hong, “han” đã giúp người dân Hàn Quốc tạo được một nền kinh tế phát triển năng động. K-Pop nổi tiếng với hợp đồng phát triển 12 năm, gồm từ nhà sản xuất xuống đến giới trẻ, có lịch diễn tập dày đặc cho các ngôi sao diễn viên trẻ.
Bà Hong cũng kể đến một câu chuyện xúc động về Daniel Gray, một đứa trẻ mồ côi 6 tuổi người Hàn, được cặp vợ chồng Mỹ nhận làm con nuôi. Đến nay quay lại Hàn Quốc, ông Gray đang làm công việc thúc đẩy ẩm thực Hàn Quốc ra nước ngoài. Ông đã tìm được mẹ đẻ của mình. Theo bà, bất kỳ quốc gia nào muốn tiếp thị văn hóa bản địa ra ngoài lãnh thổ đều cần đến những người như bà và ông Gray, là những người có thể thông dịch và giải thích văn hóa.
Hồi năm 2012, một nhạc sĩ rap Hàn Quốc cuối cùng đã thu hút được mọi người trên thế giới biết đến Hallyu mà Chính phủ Hàn từng mong đợi: anh đã thâm nhập được vào Mỹ. Đó là Psy, nghệ sĩ nhảy điệu Gangnam Style, là tên tuổi đang được chú ý trong giới nghệ sĩ đương đại Hàn Quốc, vì phần lớn nhạc phẩm của anh đều mang ý châm biếm.
Một quốc gia sẽ trở nên thú vị hơn, lôi cuốn hơn khi quốc gia đó có thể rút lại những cách làm cứng nhắc, áp đặt. Hàn Quốc gần giống vậy.
Lê Duy
