Chánh Tài–
Vương quốc Na Uy là nước đang dẫn đầu thế giới về mức độ phổ biến xe điện hoặc xe lai hybrid điện-xăng để dần loại bỏ xe sử dụng nhiên liệu hóa thạch nhờ chương trình trợ giá hào phóng đối với xe điện, theo Bloomberg.
Dẫn đầu về tỷ lệ
Cuộc cách mạng xe điện đang diễn ra, đó là một thực tế không bàn cãi. Nhiều nước như Anh, Pháp, Ấn Độ, Na Uy đã đặt ra lộ trình cấm xe động cơ đốt trong. Trung Quốc, thị trường xe điện lớn nhất thế giới, cũng đang cân nhắc lộ trình này.
Một số hãng xe như Volvo Cars, Jaguar Land Rover, Mercedes-Benz tuyên bố chỉ sản xuất xe điện hoặc giới thiệu phiên bản xe điện cho mọi dòng xe trong một vài năm tới. Hãng xe BMW cũng lên kế hoạch sản xuất xe điện hàng loạt vào năm 2020 và sẽ giới thiệu 12 dòng xe điện vào năm 2025.
Trong khi nhiều ý kiến còn nghi ngờ về khả năng xe điện nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường ô tô khi mà giá bán của chúng quá cao so với xe động cơ đốt trong truyền thống và tầm hoạt động của chúng còn hạn chế, thì tại Na Uy, xe điện đang xuất hiện nhan nhản trên đường.
Kể từ thế kỷ 14, pháo đài Akershus đã bảo vệ thành phố Oslo (thủ đô Na Uy ngày nay) trước những cuộc tấn công bao vây của người Thụy Điển. Giờ đây, một hầm trú bom được xây từ thời Chiến tranh lạnh ở tầng hầm của pháo đài này đang được tu tạo để bảo vệ Oslo trước những “kẻ thù” âm thầm: nạn ô nhiễm không khí và hiện tượng nóng lên toàn cầu. Bắt đầu từ tháng 6-2017, các chủ sở hữu xe điện có thể lái xe xuống một con đường nhỏ nằm giữa các bức tường đá gồ ghề để sạc điện miễn phí tại một trong 86 điểm sạc ở tầng hầm của pháo đài Akershus.
Người dân Na Uy đang chuyển sang sử dụng xe điện với tốc độ nhanh hơn bất kỳ người dân nào khác trên thế giới. Trong tháng 6, xe điện hoặc xe lai hybrid xăng-điện chiếm 42% trong lượng xe đăng ký mới ở Na Uy. Tỷ lệ này cao hơn 10 lần so với ở Mỹ. Với khoảng 100.000 xe điện đang vận hành, Na Uy chỉ đứng sau Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản về số lượng xe điện đang hoạt động. Tuy nhiên, nếu xét theo tỷ lệ người dân sử dụng xe điện, Na Uy đang dẫn đầu vì dân số Na Uy chỉ có 5 triệu người.
Na Uy cũng là nước đầu tiên trên thế giới chứng kiến doanh số bán của các dòng xe điện dẫn đầu trong doanh số xe mới hàng tháng. Từ tháng 9-2013 đến tháng 11-2016, có chín lần các dòng xe điện dẫn đầu doanh số bán, trong đó dòng xe Model S của Tesla chiếm bốn lần.
Dự báo đến năm 2020 sẽ có tổng cộng 400.000 xe điện hoạt động trên đường phố Na Uy. Na Uy đặt mục tiêu đến năm 2025, nước này sẽ cấm bán hoàn toàn xe động cơ đốt trong.
Một bãi đỗ xe điện miễn phí có lặp đặt các trạm sạc ở thủ đô Oslo, Na Uy. Ảnh: Flickr
Bùng nổ nhờ chính sách trợ giá
Cơn bùng nổ xe điện ở Na Uy xuất hiện nhờ các động thái khuyến khích hào phóng của chính phủ. Xe điện ở Na Uy được miễn thuế mua hàng (chiếm khoảng 50% giá trị xe mới), được miễn thuế giá trị gia tăng 25%, miễn thuế đường bộ, đỗ xe, qua phà, qua hầm và được phép sử dụng làn đường xe buýt. Tài xế xe điện còn được sạc điện miễn phí ở các điểm sạc do các chính quyền thành phố lắp đặt.
Thực ra, các chính sách trợ giá xe điện ở Na Uy được giới thiệu từ thập niên 90 nhằm hỗ trợ ngành công nghiệp xe điện non trẻ ở trong nước. “Hầu như chẳng có nhiều sự lựa chọn để mua, vậy nên ít người tận dụng các chính sách ưu đãi trên”, bà Christina Bu, Chủ tịch Hiệp hội xe điện Na Uy với hơn 40.000 thành viên cho biết.
Tình hình thay đổi khi có nhiều sự lựa chọn cạnh tranh xuất hiện trên thị trường bao gồm xe điện Leaf của hãng Nissan và Model S của Telsla được giới thiệu cách đây 5 năm. “Đột nhiên, thị trường mở rộng ngay trước khi các nhà chính trị nhận thấy chuyện gì đang xảy ra”, bà Christina Bu nói.
Thị trấn Finnoy là nơi có tỷ lệ xe điện trên đầu người cao nhất Na Uy với 281 xe điện trên tổng số 1.508 dân, tương đương 19%. Lý do rất đơn giản: các xe điện được miễn khoản phí 18 đô la Mỹ để qua đường hầm đi vào thị trấn.
Pierril Pouret, Giám đốc mảng kinh doanh xe điện của Nissan ở Bắc Âu cho biết trước đây, nhiều người dân Na Uy xem xe điện như là chiếc xe phụ để di chuyển những quãng đường ngắn. Họ vẫn giữ chiếc xe động cơ đốt trong truyền thống để di chuyển những quảng đường dài. Tuy nhiên, ông Pouret cho rằng khi tầm hoạt động xe điện được cải thiện, “chúng ta đang đến thời điểm khi mà đa phần thị trường sẽ chuyển sang xe điện”.
Song, trước khi các nước khác bắt chước Na Uy để phổ cập xe điện, họ cần phải lưu ý các hoàn cảnh đặc biệt của Na Uy. Điều quan trọng nhất là điện. Đối với nhiều nước trên thế giới, sản xuất nhiều điện đồng nghĩa là phải tốn nhiều than. Tuy nhiên, địa hình hiểm trở của Na Uy lại cung cấp nguồn thủy điện giá rẻ phục vụ thoải mái nhu cầu của lượng dân số ít ỏi. Do vậy, việc sạc điện không gây căng thẳng cho hệ thống điện lưới.
Giảm dần các biện pháp hỗ trợ
Tuy nhiên, nếu phần còn lại của thế giới bắt chước chương trình trợ giá xe điện như Na Uy thì chỉ sau một đêm, đất nước này sẽ phá sản. Na Uy là nhà xuất khẩu dầu khí lớn nhất Tây Âu. Doanh thu thuế bị mất do các khoản miễn thuế dành cho xe điện chẳng thấm tháp gì so với khoản doanh thu hơn 15 tỉ đô la Mỹ mà chính phủ Na Uy nhận được nhờ bán dầu khí mỗi năm.
Ngay cả khi Na Uy đang nỗ lực hạn chế khí thải độc hại từ xe cộ, tập đoàn dầu khí nhà nước Statoil vẫn mở rộng thăm dò dầu khí ở vùng biển Bắc cực.
Bộ trưởng giao thông Na Uy Ketil Solvik-Olsen cho rằng, không có gì mâu thuẫn giữa việc mở rộng thăm dò dầu khí với việc phổ biến xe điện. “Đúng, chúng tôi kiếm được nhiều tiền nhờ dầu, nhưng chúng tôi biết những mặt trái của sản phẩm này và chúng tôi cố gắng dẫn dắt thế giới đến một tầng cấp khác”, ông nói.
Gần đây, Na Uy tính đến chuyện giảm bớt các biện pháp hỗ trợ xe điện. Các đảng phái ở Na Uy thống nhất đến giữa năm 2018, các chủ sở hữu xe điện phải trả 50% thuế đường bộ và đến năm 2020, phải nộp 100% khoản thuế này. Ngoài ra, Na Uy sẽ không miễn thuế VAT cho xe điện nữa mà thay vào đó là một khoản trợ cấp.
Vị bộ trưởng này cho biết hầu hết các chính sách ưu đãi dành cho xe điện sẽ biến mất một khi nhiệm vụ của chúng đã hoàn thành. “Chúng tôi có thể duy trì chính sách ưu đãi thêm ba, bốn hay năm năm nữa rồi sau đó, để cho thị trường chi phối xe điện”.
