PGS. TS. Nguyễn Hữu Đức (Đại học Y dược TPHCM)
Collagen được quảng cáo rầm rộ nhằm lôi cuốn người tiêu dùng. Theo quảng cáo, mỗi ngày chỉ cần uống vài gói chế phẩm collagen thì chị em trẻ tuổi có làn da sáng mịn trong khi các chị “có tuổi” sẽ duy trì nét xuân lâu hơn. Thậm chí, nhiều quảng cáo làm người tiêu dùng có sự hiểu lầm collagen là thần dược có thể “cải lão hoàn đồng”!
Không khác gì ăn thịt, cá
Theo các quảng cáo, collagen sẽ giúp chị em trẻ tuổi có làn da sáng mịn, săn chắc. Với phụ nữ lớn tuổi, collagen có thể loại được vết nhăn quanh trán, khóe mắt, miệng. Bên cạnh đó, các cùng da ở cổ, tay, mông, ngực, gò má… sẽ không bị chảy xệ. Quảng cáo công dụng nhiều như vậy nhưng đâu phải ai cũng hiểu collagen là gì.
Collagen thực chất là protein (tức chất đạm) dạng sợi có ở mô liên kết của các động vật có vú. Riêng ở người, collagen chiếm đến hơn 25% tổng lượng protein có trong cơ thể. Chức năng của nó là kết nối các mô trong cơ thể với nhau, đặc biệt đóng vai trò quan trọng trong việc làm các vết thương mau lành. Trong ngành y, collagen là thành phần trong các chất liệu dùng cầm máu khi mổ xẻ, dùng để sửa và khâu vết mổ, dùng làm da nhân tạo trị bỏng, dùng tiêm vào da sửa sẹo. Collagen còn được dùng trong ngành dược thông qua chất gelatin mà nó phân giải tạo thành, dùng tạo vỏ nang đựng thuốc (thường gọi là viên nang hay viên nhộng).
Thông thường collagen được lấy từ da heo hoặc bò. Đặc biệt, nếu lấy từ da bò (từ bò mới sinh) phải thông qua kiểm tra chất lượng rất gắt gao để phòng ngừa bệnh bò điên (BSE: bovine spongiform encephalopathy) lây nhiễm cho người.
Đối với con người, collagen có nhiều ở lớp hạ bì của da giúp da vừa căng vừa đàn hồi. Ta cần lưu ý, collagen ở da được tổng hợp bên trong cơ thể từ nguồn dinh dưỡng mà cơ thể hấp thu qua thực phẩm dùng đầy đủ và cân bằng dưỡng chất hàng ngày. Khi người càng lớn tuổi, lượng collagen được cơ thể tổng hợp ít dần đi khiến tuổi càng cao thì da càng khô và nhăn dần. Từ đó, nhiều người nghĩ đơn giản “nếu thiếu thì bù” và cho rằng nếu uống chế phẩm collagen hoặc dùng mỹ phẩm chứa collagen bôi lên da sẽ cho làn da tươi mịn, săn chắc.
Tuy nhiên, nếu uống hay bôi collagen thì chắc chắn sẽ không có tác dụng “thần kỳ” như mong muốn. Bởi vì uống collagen thì không khác ăn thịt, cá vì collagen sẽ tiêu hóa ở dạ dày-ruột tạo các axít amin và các axít amin có được cơ thể tổng hợp tạo thành collagen ở da giúp trẻ hóa da mặt thì cho tới nay chưa có chứng cứ khoa học xác nhận.
Còn dùng collagen bôi lên da mặt, việc hấp thu collagen nguyên chất chắc chắn là không xảy ra, nếu có đóng vai trò nào đó cho da thì collagen chỉ có tác dụng giữ ẩm (tức giúp giữ nước ở da) giúp da không bị khô. Hiện nay cũng vẫn chưa có nghiên cứu xác nhận bất kỳ tác dụng thần kỳ nào của collagen khi bôi lên da mặt.
Coi chừng biến chứng nếu lạm dụng
Collagen có an toàn không? Vì là chất đạm có trong thiên nhiên nên dùng collagen bằng đường uống nó cũng khá an toàn với điều kiện chế phẩm ấy phải sản xuất đạt tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm (như sản xuất collagen từ da bò phải loại trừ tuyệt đối bệnh BSE). Vì các chế phẩm dùng nguyên liệu không phải là collagen của người mà lấy từ các động vật khác nên có nguy cơ gây phản ứng dị ứng khi uống. Đã có trường hợp có người phải nhập viện để điều trị các nốt sưng đỏ, bọng nước trên da do uống collagen.
Đối với các chế phẩm bôi ngoài da, mặc dù chế phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng vẫn có thể bị dị ứng da. Nên lưu ý, ngoài collagen là “chất lạ”, tất cả các chế phẩm gọi là mỹ phẩm như sữa rửa mặt, bột, kem dưỡng da… đều chứa các hóa chất dùng bảo quản là các chất gây dị ứng rất cao. Đặc biệt, nếu dùng collagen bôi ngoài da không đúng cách, không phù hợp cơ địa, hay dùng chế phẩm kém chất lượng, người tiêu dùng có thể bị tai biến như nhiễm trùng da hoặc viêm da dị ứng toàn thân.
Tóm lại, nếu điều kiện kinh tế cho phép thì muốn dùng thêm collagen cũng được, nhưng không nên xem đó là “thần dược” mà quên đi các biện pháp có lợi cho sức khỏe. Đó là, nên ăn uống đầy đủ và cân bằng dưỡng chất (nên ăn nhiều trái cây rau củ), tập thể dục đều đặn, nghỉ ngơi đầy đủ, sống lạc quan, tâm lý thoải mái, tránh phiền muộn lo âu.
Ngoài ra, có lời khuyên chung cho việc dùng mỹ phẩm bôi lên da, đó là nếu bôi chế phẩm collagen thì đầu tiên nên bôi vùng da nhỏ trên mặt trong cánh tay trong thời gian 24 giờ, nếu không bị phản ứng đỏ, ngứa da thì có thể dùng.
