Văn Thy Hoàng (Quảng Nam) –
Việc khai thác cát quá mức để phục vụ các công trình xây dựng sẽ tạo những lỗ hổng sâu trong lòng sông và làm biến đổi vận tốc dòng nước chảy, thậm chí là tạo ra những trục nước xoáy trong lòng sông, gây nguy hiểm cho tàu bè đi lại. Đặc biệt, việc hút cát này sẽ gây sạt lở nghiêm trọng hai bên bờ sông, làm mất diện tích đất tự nhiên khiến nông dân không thể trồng trọt, sản xuất. Đó là chưa kể đến tình trạng nhà ở của cư dân địa phương, các công trình xây dựng bị sụp lún hoặc bị nước cuốn trôi.
Tuy nhiên, nhiều công trình xây dựng vẫn “khát” cát là một thực tế, khiến các nỗ lực ngăn chặn nạn khai thác cát trái phép của các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương gặp khó khăn.
Đã đến lúc cần phải thay đổi tư duy và triển khai đưa những vật liệu khác thay thế cát trong hoạt động xây dựng. Kinh nghiệm từ nhiều nước trên giới cho thấy, ngay từ thập niên 1970, họ đã bắt đầu sử dụng tro xỉ, tro trấu… làm vật liệu san lấp, làm ổn định nền móng, đất nền, làm gạch ốp lát, gạch xây, gạch lót đường, làm bê tông xi măng xây dựng cảng…
Kết quả sử dụng các vật liệu này cho thấy, khi làm đường đã giúp công trình giảm co ngót, giảm ăn mòn; trong xây dựng cảng, các trạm cứu trợ dưới nước, vật liệu trên giúp gia tăng độ vững chắc, sức đề kháng hóa học; khi làm hệ thống xây đập, đê kè thì giúp giảm được nhiệt thủy hóa, tăng độ vững chắc cho công trình. Đặc biệt, đối với các công trình kiến trúc, giúp làm gia tăng hiệu quả chống thấm.
Những vật liệu như tro xỉ, tro trấu… dễ dàng tìm kiếm ở nước ta bởi đây là nguồn thải công nghiệp tương đối phổ biến hiện nay. Việc tận dụng những nguyên liệu này không chỉ làm giảm sức ép việc khai thác cát cho các công trình mà còn góp phần tiết kiệm quỹ đất dùng chôn lấp chất thải, hạn chế việc đổ bỏ không hợp lý gây suy thoái môi trường.
Tuy nhiên, để việc sử dụng loại vật liệu mới này được phổ biến cần phải sớm chấm dứt mối lo ngại của người dân về chất lượng của loại vật liệu mới. Theo đó, các cơ quan chức năng cần xây dựng hệ thống về tiêu chí, tiêu chuẩn chất lượng và quy định, hướng dẫn rõ ràng đối với vật liệu mới thay thế cát để người dân biết và sử dụng.
Mặt khác, cần có quy định cụ thể về việc công trình xây dựng buộc phải sử dụng vật liệu mới thay thế theo một tỷ lệ nhất định.
Đi kèm với quy định này là những biện pháp chế tài thật nghiêm. Các công trình sử dụng ngân sách nhà nước phải đi tiên phong ứng dụng các loại vật liệu mới trong xây dựng để làm nền tảng cơ sở chuyển đổi nhận thức trong cộng đồng.
