Vĩnh Thụy –
Ngân hàng và các nhà cho vay thường nhìn vào lịch sử tín dụng, các bản khai thuế cùng những thông tin tài chính khác của người vay nhằm xác minh khả năng trả nợ vay của họ. Nhưng ở Trung Quốc, các nhà cho vay phải có nhiều sáng tạo trong khâu xác minh.
Cô Mao Yiting chưa bao giờ sử dụng thẻ tín dụng.
Việc xác minh mức độ tín nhiệm của người vay tiền là công việc khá cực nhọc ở Trung Quốc bởi thói quen chi tiền mặt, nhiều trò gian lận nên rất khó xác minh các thông tin cơ bản. Dữ liệu chính của Ngân hàng Trung ương Trung Quốc chỉ gồm lịch sử tín dụng cá nhân của chưa đầy 1/3 dân số nước này. Là quốc gia đông dân và thịnh vượng song hầu hết người dân không bao giờ thế chấp hoặc sử dụng thẻ tín dụng, nên nhà cho vay thường không có được thông tin tin cậy về người vay tiền tiềm năng. Vì thế, nhà cho vay ở Trung Quốc phải “soi” cả vào phòng tắm khi đánh giá khả năng trả nợ của người vay tiền.
Nhà cho vay vừa khởi nghiệp China Rapid Finance đã đưa nhân viên đi “điều tra thực địa” ở hơn 90 thành phố nhằm có dữ liệu phân tích. Họ vào từng nhà, đếm số bàn chải đánh răng và vào bếp để tìm chén đĩa bẩn, để biết có bao nhiêu người ở. Họ còn chụp ảnh người vay tiền tiềm năng đang lao động để xác minh tình trạng việc làm.
China Rapid Finance cũng tập hợp dữ liệu chuyển khoản cùng các thông tin khác từ hàng chục công ty Internet, gồm Baidu và Tencent. Họ nạp dữ liệu thô này vào thuật toán riêng của họ để xác định khách hàng tiềm năng. Dựa vào thông tin, công ty ban đầu cho vay một khoản tiền nhỏ để xây dựng lịch sử tín dụng. Sau khi người vay trả vốn-lãi vay nhiều lần, công ty sẽ cho vay nhiều hơn. Đến lúc này, nhân viên điều tra sẽ tìm kiếm thêm các thông tin khác của người vay.
Trong khi đó, nhà cho vay trực tuyến WeLab thì dùng dữ liệu có trong điện thoại di động (được chủ nhân cho phép) để tự động thu thập chi tiết về thói quen trên mạng và ngoài đời của người vay tiền tiềm năng để ra quyết định cho vay hay không.
Hiện ngày càng có nhiều công ty nỗ lực giải mã tín dụng ở Trung Quốc. Các mạng Internet khổng lồ như Alibaba, Tencent và Baidu đang phát triển các hệ thống chấm điểm tín dụng dựa trên các giao dịch trực tuyến của người sử dụng và lịch sử tìm kiếm. Công ty cho vay Jubao Internet Technology thì đặt ra nhiều yêu cầu mới lạ cho những gói vay bất động sản, như người vay phải dùng tài khoản mạng xã hội của họ để kết nối với những người nổi tiếng.
Hiện Trung Quốc đang cần phải tăng cho vay tín dụng để thúc đẩy tiêu dùng nhưng cũng cố tránh những bẫy kinh tế gây nợ quá nhiều.
Sự chuyển dịch thế hệ sẽ giữ một vai trò lớn, khi thế hệ 18-35 tuổi đang ngày càng sử dụng hình thức tín dụng nhiều hơn cha mẹ. Dù vậy các nhà cho vay cũng cần phải đặt đúng sản phẩm vào tay thế hệ trẻ. Đa số người tiêu dùng không tiếp cận thẻ tín dụng, vốn cho vay cùng các sản phẩm truyền thống mà những ngân hàng giới thiệu. Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính 79% dân số Trung Quốc trên 15 tuổi có tài khoản ngân hàng, nhưng chỉ có 10% vay tiền của hệ thống tài chính chính thức.
Các ngân hàng Trung Quốc chủ yếu cho các tập đoàn nhà nước lớn vay tiền, nên chỉ có một lượng khách tiêu dùng khiêm tốn. Vì vậy, các nhà cho vay trực tuyến như những người tiên phong, tập trung vào tầng lớp tiêu dùng đang nổi lên ở Trung Quốc. Một công ty con của Alibaba cho người tiêu dùng qua mạng và người bán hàng vay những khoản tiền nhỏ ở nền tảng thương mại điện tử của họ. Tương tự, JD.com cũng cho vay những khoản tiền nhỏ và các khoản chi liên quan học tập.
Các nhà cho vay cũng kết nối những nhà đầu tư với người tiêu dùng, các doanh nghiệp nhỏ và những người vay khác. Họ nỗ lực thu hút thế hệ trẻ thích chi tiêu như cô Mao Yiting, 27 tuổi, một nhà nghiên cứu của Cục Khảo cổ thành phố Haining. Mao chưa bao giờ có thẻ tín dụng hoặc vay tiền. Nhưng cô thường vay những khoản tiền nhỏ, chỉ 90 đô la Mỹ của Huabei, một công ty cho vay tiêu dùng do Ant Financial (công ty con của Alibaba) lập.
Mao dùng số tiền vay này để chi trả các khoản mua sắm qua mạng Internet như sách, thức ăn cho chó hoặc nguyên liệu chế những món ăn tráng miệng. Mao cho biết cô luôn trả nợ vay đúng hạn và hình thức vay này tiện lợi hơn thẻ tín dụng do ngân hàng phát hành.
Tuy nhiên, việc cho vay trực tuyến ở Trung Quốc vẫn có nhiều rủi ro cho cả người cho vay và người vay. Nền tảng vay ngân hàng đang phổ biến ở nước này, với những khoản vay lớn nhưng uy tín của lĩnh vực này đã bị hoen mờ vì tai tiếng, như vụ sụp đổ của Ezubao. Sau đó, các nhà quản lý tăng cường giám sát các nhà cho vay trực tuyến, gồm ấn định mức trần số tiền có thể vay.
