NGUYỄN TRANG –
Giấc mơ – vở kịch thể nghiệm, kết hợp nhiều loại hình trình diễn đương đại do đạo diễn Thái Kim Tùng dàn dựng (kịch bản viết bằng thơ của nhà văn Nguyễn Đình Thi) được Nhà hát kịch sân khấu nhỏ 5B giới thiệu với công chúng tại Nhà hát TPHCM tối 26-10. Tên của vở kịch cũng chính là giấc mơ của giới nghệ thuật sân khấu hiện nay và cách thức thể nghiệm của nó cũng chính là cách mà nhiều sân khấu đang nhọc nhằn tìm hướng thay đổi.
Nhọc nhằn
Kịch Giấc mơ.
Không còn ở giai đoạn sân khấu hai miền sáng đèn vào những tối cuối tuần với kịch kinh dị, hài kịch, nhạc kịch như mấy năm trước, phần lớn các nhà quản lý sân khấu hiện nay đều đang đối mặt với một giai đoạn đầy khó khăn khi những gameshow truyền hình bùng nổ. Ngoài ra là sự cạnh tranh của các loại hình giải trí trên Internet, các liveshow được nhãn hàng tài trợ và nhiều hình thức giải trí miễn phí có độ tương tác cao khác với khán giả.
Tại TPHCM, tất cả các sân khấu kịch đình đám, đã có chỗ đứng nhất định trong lòng khán giả cũng đã và đang đối mặt với rất nhiều khó khăn trong việc giữ chân khán giả quen thuộc và thu hút khán giả mới. Lịch diễn kịch của Ideacaf phải chia sẻ với lịch chiếu phim Pháp và chỉ duy trì lâu dài nhất vẫn là các vở diễn thiếu nhi. Các sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh hay 5B Võ Văn Tần gặp nhiều khó khăn về kinh tế, phải thay đổi mặt bằng, thậm chí ngừng diễn một thời gian dài, càng hao hụt đi lượng khách trung thành với chính kịch. Sân khấu kịch Phú Nhuận của bà bầu Hồng Vân hoạt động cầm chừng, các ngôi sao của sân khấu này như Thái Hòa, Đức Thịnh… chuyển dần sang điện ảnh, nên sự cống hiến trở lại cho sân khấu đương nhiên không thể còn như trước.
Thời của những vở kịch Quả tim máu, Người vợ ma, Hợp đồng mãnh thú, Ngàn năm tình sử đã xa, Dạ cổ hoài lang… chỉ còn chút dư âm khi nhiều vở kịch ngày đó đã được chọn để chuyển thể thành kịch bản điện ảnh. Với mức giá tầm 140.000-180.000 đồng/vé, nhỉnh hơn một chút so với giá vé rạp phim nhưng số lượng đặt vé cho mỗi sô diễn có cao cũng chỉ ở mức 60% và số lượng suất diễn thì chỉ tập trung vào cuối tuần. Diễn ít thì thu nhập giảm đáng kể dù những khoản đầu tư cho đoàn biểu diễn vẫn như cũ, nên chuyện sinh lời là bài toán đau đầu cho bất cứ ông bầu nào.
Nhạc kịch Đêm hè sau cuối của Nguyễn Phi Phi Anh.
Ngay cả các sân khấu chuyên hài kịch, biểu diễn tạp kỹ thu hút khán giả bình dân cũng gặp khó khăn vì nhiều lý do khách quan và cả chủ quan. Sau khi ông chủ Minh Béo vướng vào vòng lao lý, sân khấu kịch Sao Minh Béo gần như không còn hoạt động. Còn nghệ sĩ Lư Hoàng Gia Bảo, Giám đốc sân khấu kịch Family đang cố gắng chèo chống khi đoàn kịch của mình kẻ bận lịch làm sô truyền hình, người phải gồng gánh những chuyện riêng. Vũ đoàn Arabeuque của biên đạo đẳng cấp quốc tế Tấn Lộc sống tốt hơn nhờ các đợt lưu diễn nước ngoài chứ không phải ở trong nước.
Đều đặn nhất vẫn là HBSO (Nhà hát nhạc vũ kịch TPHCM) khi trình diễn nhiều tác phẩm kinh điển như nhạc kịch Cây sáo thần, vũ kịch Cô bé lọ lem, chủ yếu có sự liên kết với các cơ quan ngoại giao và các tổ chức văn hóa nước ngoài. Tình trạng này cũng không khá hơn ở các sân khấu kịch phía Bắc như Nhà hát Tuổi trẻ, Nhà hát kịch Hà Nội.
Làm mới
Cảnh trong vở nhạc kịch Chuyện tình nàng Giáng Hương.
Một số sân khấu đã và đang tìm cách chuyển đổi hình thức hoạt động nhưng những nỗ lực làm mới của sân khấu thì luôn đòi hỏi đầu tư đáng kể cả về thời gian và tiền bạc trong cuộc dò đường đầy rẫy rủi ro. Sân khấu kịch Hồng Hạc do đạo diễn Việt Linh cùng cộng sự được mở vào tháng 12-2015 cũng đang hoạt động cầm chừng dù kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau như điện ảnh, văn học. Tính đến nay, sau Đảo lửa, Giờ của quỷ, Visa, Hồng Hạc vẫn phải bù lỗ. Kịch xiếc À Ố show, Làng tôi là số ít những trường hợp thành công khi đã chọn đúng loại hình biểu diễn tiếp cận với khán giả nước ngoài nhưng vì thế cũng bị dán nhãn là cao cấp khó tiếp cận với khán giả nội địa.
Gần đây, vở nhạc kịch Chuyện tình nàng Giáng Hương của tác giả Trần Nguyễn Thiên Hương (vốn là nhà báo, sáng lập Công ty Truyền thông Hoa Mặt Trời) dựa trên câu chuyện Từ Thức gặp tiên công bố với công chúng đầu tư lên đến 12 tỉ đồng. Nhạc kịch là năm màn diễn kéo dài trong hai giờ đồng hồ áp dụng những công nghệ mới nhất để tạo hiệu ứng hình ảnh và âm thanh ấn tượng; các sáng tác nổi tiếng của Văn Cao, Phạm Duy, Trịnh Công Sơn… được nhạc sĩ Phương Nam chọn phối khéo léo; nhiều giọng ca đẹp, được đào tạo bài bản như Nam Khánh, Tấn Đạt, Thanh Nguyên, Hoàng Kim, Duyên Quỳnh nhưng hiệu ứng như thế nào thì còn phải chờ.
Gần đây nhiều người trong giới khen ngợi chính là dự án kép “ca nhạc và kể chuyện” gồm Góc phố danh vọng (2016) sau Đêm hè sau cuối (2013) của tác giả trẻ Nguyễn Phi Phi Anh (nhiều người trong giới gọi là thần đồng sân khấu). Điểm mạnh của vở diễn chính là tính đương đại, sự sống động và tính giải trí khi hòa quyện phần âm nhạc từ các ca khúc quốc tế nổi tiếng của Lady Gaga, Adele, Rihanna, Britney Spears… với những giai điệu bất tử trong các vở nhạc kịch kinh điển như Chicago, Cabaret, Grease, NINE… cùng sự dũng cảm khi tối giản sân khấu mà tập trung đầu tư vào diễn xuất và dàn dựng vũ đạo. Các suất diễn có giá tiền hợp lý đã cháy vé, càng về sau càng hấp dẫn và khiến những khán giả bỏ tiền mua vé phấn khích ngợi khen trên trang cá nhân với bạn bè. Từ đó, một cách tự nhiên họ trở thành những người quảng bá miễn phí cho các suất diễn tiếp theo.
Từ những trường hợp nói trên có thể phần nào thấy được vấn đề của sân khấu hiện nay chính là cần những đổi mới về chuyên môn và cả hình thức quảng bá, phân phối vé. Các sân khấu như Hồng Hạc hay nhà tổ chức vở diễn Chuyện tình nàng Giáng Hương cũng đã và đang cập nhật những hình thức hợp tác kinh doanh mới mẻ khác khi khán giả có thể mua vé trực tiếp, đặt vé online trên trang web, mua qua Hotdeal, Muachung hay Ticketbox. Vở kịch thể nghiệm Giấc mơ của Nhà hát kịch sân khấu nhỏ 5B cũng là cách đổi mới của sân khấu khi kết hợp nhiều loại hình trình diễn đương đại.
