Hoàng Xuân Phương-
Khi mà các trang mạng không thương mại cũng cho phép khách hàng của mình hoạt động kinh doanh trên đó thì việc thu thuế kinh doanh trên mạng mỗi ngày một lớn, một nóng. Nhưng, trong khi các nền tảng lớn như Microsoft, Apple, Google hay Facebook thường đặt văn phòng đại diện tại mỗi nước nơi các thành phố lớn thì chính khách hàng hoạt động kinh doanh tại đó lại có thể đăng ký tại một quốc gia khác làm thất thu ngân sách cho nước sở tại. Nước Úc đang phải đối phó với tình trạng đó, và Cơ quan thuế vụ ATO đã phải điều trần trước Ủy ban Quốc hội về Kinh tế theo luật chống trốn thuế đối với các công ty đa quốc gia.
Trong vài năm gần đây doanh số kinh doanh trên mạng của các công ty đặt hoạt động trên đó đã tăng rất nhanh, tạo thành xu thế chuyển kinh doanh từ mặt đất lên Internet, và cũng tạo nên sự phức tạp trong việc tính thuế kinh doanh cho từng nước, thậm chí đến từng thành phố, và đi kèm theo là những quan điểm thu thuế khác nhau giữa các nhà làm luật tại mỗi nơi. Doanh thu kinh doanh này của Facebook tại hai văn phòng ở Sydney và ở Melbourne đã tăng từ 26 triệu đô la Úc năm 2014 lên 327 triệu đô la năm 2016, và ATO thu được khoản thuế tương đương là 681.000 đô la năm 2014 và 3,27 triệu đô la năm 2016. Dịch vụ cung cấp môi trường kinh doanh trên mạng Facebook, thường gọi là bán ads, trong quí 2-2017 đã lên tới 9,32 tỉ đô la Mỹ.
Facebook thừa nhận năm 2016 các khách hàng Úc của họ có được doanh thu lên đến 492 triệu đô la Úc từ việc đăng ký tại các văn phòng Facebook ở Ireland và Mỹ. Báo cáo của Facebook nói họ không cố tình phạm luật. Nhưng với ATO, căn cứ vào Luật Chống trốn thuế đối với các công ty đa quốc gia của Úc thì Facebook đang bị đặt vào diện kiểm tra.
Phó chưởng lý tại ATO, ông Mark Konza nói: “Họ thực sự hiện diện tại Úc và bán hàng trực tiếp tại đây. Vậy tại sao MAAL (Luật Chống trốn thuế đa quốc gia) lại không áp dụng đối với họ?”. Ông nói tiếp: “Tuy nhiên việc lý luận ngược lại cũng đúng, họ không có bổn phận đóng thuế tại Úc khi nơi đây không có sự hỗ trợ trực tiếp đối với họ”. Vấn đề phức tạp của đánh thuế kinh doanh trên mạng là ở chỗ này: người ta có thể đặt văn phòng ở một nước và hoạt động kinh doanh tại những nước khác. Việc không thu thuế đối với các hoạt động kinh doanh đặt văn phòng nước ngoài sẽ tạo nên sự bất công đối với các cửa hàng hay công ty bách hóa.
Tại Mỹ, khi trình Quốc hội dự luật “Marketplace Fairness Act of 2017”, thượng nghị sĩ Enzi nói: “Ngay bây giờ hàng ngàn doanh nghiệp kinh doanh thực thể đang chịu bất công vì họ phải đóng thuế, còn những công ty bán hàng trên mạng thì không”. Còn Thượng nghị sĩ Durbin nhấn mạnh: “Với việc bảo đảm cho các nhà bán lẻ trên mạng cũng chịu mức thuế tương đương như các doanh nghiệp địa phương, Marketplace Fairness Act đưa ra các biện pháp giúp các doanh nghiệp nhỏ thứ công cụ hữu hiệu để cạnh tranh”.
Qua phiên điều trần tại Quốc hội Úc trong tháng 8 vừa qua người ta thấy việc kinh doanh một nơi đăng ký một nẻo là vấn đề lớn. Trả lời câu hỏi của thượng nghị sĩ Chris Kette về con số thực sự hoạt động kinh doanh đăng ký nước ngoài, phó chủ tịch thuế vụ và dự trữ tại Facebook, ông Ted Price nói: “Tôi không biết con số thực sự. Chúng tôi không theo dõi con số trên căn bản từng nước một. Đó không phải là cách mà chúng tôi theo dõi họ”. Nhưng ngược lại Microsoft đã làm được việc đó từ nhiều năm trước, và với họ, việc tuân thủ Luật Chống trốn thuế đa quốc gia tỏ ra nhẹ nhàng. Phó chủ tịch phụ trách thuế vụ tại Microsoft, ông Daniel Goff nói: “Thực ra Luật Chống trốn thuế đa quốc gia rất có ích cho các văn phòng địa phương của chúng tôi vì nhờ đó chúng tôi kết nối chặt chẽ hơn với khách hàng”.
Việc đánh thuế kinh doanh trên mạng chủ yếu được thực hiện bởi chính các trang mạng, và Facebook cũng như Microsoft hay Google, Apple có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ này. Rõ ràng trong trường hợp người kinh doanh trên mạng đăng ký ở nước ngoài thì cơ quan thuế không thể chế tài. Vì thế, Úc cũng như nhiều nước khác đang tìm ra những giải pháp dựa trên luật của mình, và điều này cần thiết vì trong khi các công ty nhỏ hay hộ kinh doanh đăng ký với văn phòng địa phương và bị thu thuế thì các tập đoàn bán lẻ lại đăng ký một nơi hoạt động một nẻo, tạo nên lợi thế cạnh tranh khi không bị thu thuế. Thế giới đang tìm kiếm những giải pháp nhằm định hình lại một thị trường mạng có trách nhiệm, sòng phẳng và quy củ như những gì đang áp dụng với các cửa hàng bách hóa trên mặt đất.
