Chí Thịnh –
Theo thông tin từ Liên minh các doanh nghiệp gia công công nghệ thông tin Việt Nam (VNITO), năm 2016 vừa qua là một năm khá thành công của ngành công nghiệp phần mềm, với doanh thu ước tính của toàn ngành lên đến 1 tỉ đô la Mỹ. Sự tăng trưởng của ngành cũng đặt ra những yêu cầu về việc chuẩn bị và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.
Tại buổi họp báo thông tin về cuộc hội nghị xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin 2017 (VNITO 2017), ông Lâm Nguyễn Hải Long, Chủ tịch VNITO, cho biết dù chưa có các cuộc thống kê chi tiết nhưng doanh thu từ hoạt động gia công phần mềm và dịch vụ công nghệ thông tin (CNTT) của Việt Nam trong năm vừa qua vào khoảng 1 tỉ đô la Mỹ.
Cơ hội đi cùng thử thách
Ông Nguyễn Hữu Lệ, Chủ tịch HĐQT Công ty TMA Solutions, cho biết một kỹ sư làm việc trong ngành gia công phần mềm hoặc dịch vụ CNTT tại Việt Nam có thể đạt năng suất 20.000 đô la Mỹ/năm (vào khoảng 450 triệu đồng). Như vậy, nếu một công ty gia công phần mềm có khoảng 1.000 kỹ sư thì doanh thu trong năm sẽ vào khoảng 20 triệu đô la, tương đương 450 tỉ đồng.
Hiện tại, ngành gia công CNTT ở Việt Nam đang có nhiều cơ hội cũng như thử thách. Cơ hội dến từ việc Việt Nam được nhiều tổ chức nghiên cứu quốc tế đánh giá là điểm đến thích hợp trong bản đồ ngành gia công CNTT thế giới. Đồng thời, cuộc cách mạng công nghệ lần thứ tư (công nghệ 4.0) mang lại nhu cầu cao hơn về số lượng lẫn chất lượng nguồn nhân lực CNTT. Thế nhưng, thử thách đặt ra là các doanh nghiệp trong ngành phải nâng cao năng lực sản xuất để đáp ứng được những yêu cầu ngày càng cao hơn, hướng đến mục tiêu phát triển ngành gia công CNTT một cách lâu dài và bền vững.
Theo các vị đại diện doanh nghiệp gia công CNTT, các thị trường nói tiếng Anh (như châu Âu, Mỹ, Úc…) vẫn đang là nhóm thị trường lớn nhất của Việt Nam nhưng cũng là nhóm thị trường khó tính nhất. Hiện tại, Việt Nam đang gặp sự cạnh tranh gay gắt từ Ấn Độ, Trung Quốc trong việc khai thác thị trường này.
Nếu như 10 năm trước, Việt Nam chỉ trông cậy vào giá thành thấp để thu hút đơn hàng, đơn cử là các công ty CNTT Nhật Bản thường chọn Việt Nam làm đối tác gia công phần mềm và dịch vụ chủ yếu do chi phí thấp. Nhưng hiện tại, mọi chuyện đã thay đổi theo hướng tích cực. Hầu hết các công ty công nghệ lớn ở Nhật Bản đã chấp nhận trả những mức phí cao hơn cho các nhà gia công Việt Nam mà họ đánh giá là có năng lực thực hiện những hợp đồng phức tạp.
Ông Việt Hồ, Giám đốc mảng sản phẩm công ty Rusell Investment, nói rằng trước đây Việt Nam thường được nhắc đến với lợi thế nhân công CNTT giá rẻ. Trong tương lai, Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn vì các nước khác có thể đưa ra mức giá rẻ hơn. Ví dụ, nếu so giá nhân công CNTT tại TPHCM với thành phố cấp 1 của Ấn Độ thì chi phí của Việt Nam rẻ hơn, nhưng đối với thành phố cấp 2, cấp 3 ở Ấn Độ thì giá nhân công tại TPHCM lại cao hơn. Do đó, Ấn Độ có thể chuyển công việc sang các vùng có giá nhân công thấp để thu hút đơn hàng, và tạo sức ép cạnh tranh lớn đối với Việt Nam.
Theo ông Việt Hồ, quy mô của ngành xuất khẩu phần mềm trên toàn cầu ước tính hơn 200 tỉ đô la nhưng hiện tại Việt Nam mới chiếm khoảng 200-300 triệu đô la (khoảng 0,1%). Do đó, tiềm năng phát triển của ngành gia công phần mềm nói riêng và gia công CNTT nói chung của Việt Nam còn rất lớn.
Nhân lực chưa đáp ứng kịp nhu cầu
Ông Nguyễn Hữu Lệ của TMA Solutions kể rằng vào những mùa cao điểm, lượng đơn đặt hàng nhiều nhưng do thiếu hụt nhân lực nên nhiều doanh nghiệp (trong đó có công ty của ông) phải từ chối khách hàng, để vuột cơ hội về tay các đối thủ cạnh tranh ở nước ngoài. Trên thực tế, ngành công nghiệp CNTT nói chung và lĩnh vực gia công phần mềm nói riêng trong những năm qua đều ở trong tình trạng nguồn cung nhân sự không đáp ứng được nhu cầu thực tế.
Từ sự khan hiếm nhân lực chất lượng cao mà thị trường lao động cũng biến động không ngừng, mức lương của kỹ sư CNTT, lập trình viên đã tăng nhanh trong thời gian gần đây. Điều này đã gây khó khăn không ít cho các doanh nghiệp trong khâu tuyển dụng nhân sự để thực hiện các đơn hàng mới.
Theo ban lãnh đạo một số doanh nghiệp, ngày xưa họ có thể xây dựng đội ngũ 100 người trong vòng một tháng nhưng hiện tại, muốn lập nhóm 30-40 người trong vòng ba tháng là điều khó thực hiện được. Nhân lực có tài năng, có kinh nghiệm tăng lên không nhiều, lại thường xuyên thay đổi nơi làm việc, chuyển đến những nơi có mức lương và chế độ đãi ngộ cao hơn nên cũng góp phần làm cho thị trường lao động không ổn định.
Nhà tuyển dụng trực tuyến VietnamWorks.com cho biết mức lương dành cho các ứng viên ngành CNTT mới ra trường hoặc có hai năm kinh nghiệm là 600-800 đô la Mỹ. Và theo các chuyên gia công nghệ, mức lương này khá cao so với chính sách lương thực tế tại hầu hết các công ty công nghệ trong nước.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Chủ tịch HĐQT Công ty kiểm thử phần mềm Logigear, nói rằng trong hai năm gần đây, thị trường Mỹ và Bắc Mỹ đã có những yêu cầu cao hơn về kiến thức chuyên môn, năng suất và kinh nghiệm của đội ngũ kỹ sư gia công phần mềm. Chính vì vậy, các công ty phần mềm trong nước cần chú trọng đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) và hoạt động đào tạo đội ngũ kỹ sư trẻ sao cho vừa giỏi nghề vừa thông thạo ngoại ngữ. Ngoài ra, các doanh nghiệp gia công CNTT cũng cần thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại, phát triển thị trường. Việc tạo ra các cơ hội giao thương, trao đổi quan hệ hợp tác… sẽ góp phần hỗ trợ doanh nghiệp giữ vững thị trường, thu hút thêm khách hàng mới.
Ông Lâm Nguyễn Hải Long, Chủ tịch VNITO, đại diện Ban tổ chức VNITO 2017 cho biết một trong những trọng tâm của sự kiện lần này là quảng bá: “Việt Nam, điểm đến hàng đầu về dịch vụ CNTT”. Trước đó, các thành viên VNITO cũng đã thực hiện các chuyến đi khảo sát thị trường, xúc tiến thương mại, trao đổi thông tin với các thương vụ nước ngoài nhằm mục đích kết nối giao thương, mở rộng thị trường cho các doanh nghiệp gia công trong nước.
