LINH NGUYỄN –
Cách đây 23 năm kể từ khi bộ truyện tranh của Nhật Bản Doraemon xuất hiện lần đầu tiên và tạo một cơn sốt tại Việt Nam, sau đó liên tiếp là những bộ truyện như Subasa, Siêu quậy Teppi, Bảy viên ngọc rồng, các bộ truyện manga khác… đã tác động mạnh mẽ đến thói quen đọc sách của đa số các em thiếu nhi và thanh thiếu niên. Nhưng kệ sách truyện tranh trong nhà sách thì truyện tranh ngoại, nhất là của Nhật, đang chiếm đa số.
Một em bé say mê đọc truyện tranh trong khi chờ mẹ đi siêu thị.
Giờ đây, đi đến bất cứ nhà sách nào hoặc trên những ghế đá sân trường từ thành thị đến nông thôn trong giờ ra chơi, ai cũng sẽ bắt gặp những trẻ em, những thiếu niên say mê, chăm chú bên những cuốn sách đan xen giữa chữ và những hình ảnh bắt mắt. Những bộ truyện đó thường kéo dài nhiều tập, có bộ kéo dài đến 20 năm mà vẫn chưa kết thúc và vẫn đang được yêu mến như Thám tử lừng danh Conan, những bộ truyện ấy có tình tiết hấp dẫn, hài hước từ tập này sang tập khác nhưng đồng thời cũng chứa đựng những yếu tố nhân văn không kém phần sâu sắc. Tiếp đến là sự xâm nhập của các dòng truyện Hàn Quốc, Trung Quốc với các chủ đề tình cảm, lãng mạn, kiếm hiệp, viễn tưởng… với những nét vẽ tinh xảo, sống động cùng nội dung hiện đại, gần gũi với tâm lý lứa tuổi nhi đồng, thanh thiếu niên.
Thần đồng đất Việt có “đấu” lại Doraemon?
Những bộ truyện tranh nổi tiếng của Nhật tràn ngập nhà sách.
Truyện tranh Việt Nam, dù đã xuất hiện từ lâu nhưng gần đây lại ít được công chúng quan tâm, từ những quyển truyện tranh mỏng được vẽ phỏng theo những câu chuyện từ kho tàng cổ tích Việt Nam, cho đến những nỗ lực đáng kể như sự ra đời của các bộ truyện dài tập Dũng sĩ Hesman, Thần đồng đất Việt, Tí Quậy, Cậu bé rồng… của nhiều năm về trước nhưng với số lượng ít ỏi và sự khan hiếm về đề tài và thể loại như vậy thì truyện Việt Nam vẫn quá nhỏ bé so với hàng loạt các bộ truyện của nước ngoài kéo dài hơn 20 năm qua.
Theo một nhà xuất bản thì truyện tranh Nhật Bản hiện chiếm tới 90% thị phần trên thị trường truyện tranh, còn theo quan sát của người viết thì các bộ truyện như Doraemon, One Piece, Itto… được tái bản đi tái bản lại nhiều lần dưới nhiều hình thức khác nhau nhưng vẫn được bạn đọc nhí ưa chuộng, thậm chí có khi là người lớn.
Một biên tập viên nhà xuất bản cho rằng các họa sĩ truyện tranh Việt Nam thuộc thế hệ cũ khi sáng tác thường ham nhồi nhét nhiều nội dung cho truyện nhưng nét vẽ qua quýt, thiếu tinh tế và trau chuốt, cốt truyện chỉ xoay quanh những câu chuyện cổ tích đã quá quen thuộc như Thánh Gióng, Mai An Tiêm… Tuy mang tính giáo dục cao nhưng không gây sự mới lạ và hứng thú trong khi đặc điểm của các bộ truyện tranh nổi tiếng trên thế giới thì hình ảnh đẹp, sinh động, lời thoại súc tích, cốt truyện khai thác hướng vào trí tưởng tượng của trẻ thơ.
Khi người viết hỏi một số em học sinh nằm trong độ tuổi 13-15 về truyện tranh thì được trả lời truyện tranh Việt Nam không hấp dẫn vì ít đề tài, nhiều bộ truyện đa số chỉ hợp cho lứa tuổi mẫu giáo, còn các em trong độ tuổi này lại khó tìm được bộ truyện Việt Nam nào phù hợp trong khi truyện tranh nước ngoài, nhất là Nhật Bản, có đề tài phong phú, vốn sáng tác dồi dào, có hẳn những bộ truyện riêng theo từng độ tuổi cho các em lựa chọn, có cả những loại truyện dành riêng cho người đã trưởng thành.
Chính vì những lý do đó nên các nhà xuất bản tại Việt Nam không dám mạo hiểm với truyện tranh Việt Nam vì vốn đầu tư lớn mà rủi ro lại cao trong khi việc phát hành truyện tranh nước ngoài có chi phí đầu tư thấp hơn nhưng lợi nhuận thu được lại lớn. Chẳng hạn, bộ Thần đồng đất Việt từng gây nên một cơn sốt và độc chiếm ngôi đầu bảng truyện thiếu nhi ở các tỉnh phía Bắc với số lượng phát hành kỷ lục so với các bộ truyện Việt Nam trước đó nhưng Nhà xuất bản Trẻ lúc đó cũng than phiền rằng vẫn lỗ và lợi nhuận của nhà xuất bản chủ yếu vẫn dựa vào những bộ truyện nước ngoài.
Ở những cuộc thi vận động sáng tác truyện tranh cho thiếu nhi do các nhà xuất bản tổ chức, ngay cả những tác phẩm đoạt giải cũng không được các độc giả nhí đón nhận với lý do mà người trong nghề gọi là sáng tác còn thiên về cảm tính cá nhân chứ chưa đứng trên góc độ và cách nhìn, cách nghĩ của thế giới trẻ thơ. Một vài tác phẩm truyện tranh bán chạy như Thần đồng đất Việt thành công là nhờ vào yếu tố đề cao tính dân tộc, lịch sử, tạo ra nét riêng biệt của Việt Nam, nét vẽ và lời thoại dễ thương dí dỏm dễ đi vào lòng độc giả, thổi vào lòng độc giả niềm tự hào về ý thức giữ gìn bờ cõi của cha ông. Tuy nhiên, những thành công này là rất hiếm và chủ yếu phụ thuộc vào những nỗ lực của những cá nhân nhỏ lẻ chứ chưa có một chiến lược phát triển hay một nền công nghiệp sáng tác và sản xuất truyện tranh bài bản và có định hướng như các nước có nền công nghiệp truyện tranh phát triển.
Truyện tranh Việt có thêm sức sống
Hai trong rất nhiều các dự án gây quỹ cộng đồng cho những bộ truyện tranh thuần Việt với nét vẽ tinh xảo và nội dung hấp dẫn.
Thời gian vừa qua trên thị trường truyện tranh đã có những khởi đầu nhộn nhịp với các tác phẩm truyện tranh Việt Nam như Học sinh chân kinh (B.R.O), Thỏ bảy màu (Huỳnh Thái Ngọc), Mật ngọt chết mèo (Đặng Ngọc Minh Trang), Nhóm máu O (Dương Minh Đức), Project Icon (Christ Hazard) và khá nhiều tác phẩm truyện tranh Việt khác đã được công chúng đón nhận. Đa số các tác giả này đều thuộc nhóm Comicola – một đội ngũ gồm những người trẻ yêu truyện tranh một cách cuồng nhiệt với ba thành viên sáng lập là Nguyễn Khánh Dương (thành viên của nhóm vẽ Phong Dương Comic, một trong những nhóm vẽ truyện tranh hàng đầu Việt Nam hiện nay), Hoàng Anh Tuấn (trưởng nhóm vẽ B.R.O) và Đặng Ngọc Minh Trang (một họa sĩ có những tác phẩm ấn tượng với cộng đồng mạng).
Theo đánh giá của một số họa sĩ đàn anh và công chúng thì những bộ truyện này như một làn gió mới thổi vào truyện tranh Việt Nam. Kịch bản truyện hấp dẫn nhờ yếu tố hài hước nhẹ nhàng, lối vẽ mộc mạc, tinh tế… đã lôi cuốn được lượng lớn các bạn tuổi teen vốn trước đó không mấy mặn mà với truyện tranh trong nước. Thành công lớn nhất của nhóm vẽ Comicola là đã thoát ra khỏi những ảnh hưởng của manga Nhật Bản và khẳng định được yếu tố riêng biệt của các họa sĩ Việt Nam.
Họa sĩ Nguyễn Thành Phong, Nguyễn Mỹ Anh, biên kịch Nguyễn Khánh Dương cũng vừa lập dự án kêu gọi sự đóng góp của cộng đồng với số tiền 300 triệu đồng để đầu tư sản xuất bộ truyện tranh lịch sử giả tưởng Long Thần Tướng. Đây là một dự án gây quỹ cộng đồng để sản xuất độc lập mà không có bất cứ sự ràng buộc bởi một đơn vị nào. Mô hình này đang là xu hướng của thế giới với nhiều thành công đã được kiểm chứng, là cách tốt nhất hiện nay để các nghệ sĩ độc lập có thể đưa đứa con tinh thần của mình đến với độc giả. Long Thần Tướng lấy bối cảnh là câu chuyện về một vị anh hùng dân tộc trong quãng thời gian trước khi diễn ra cuộc chiến chống quân Nguyên Mông lần thứ hai.
Đây là một hiện tượng trong làng truyện tranh Việt Nam có từ năm 2014 vì phong cách vẽ và nội dung thuần Việt mà nhiều người am hiểu cho rằng đây không chỉ là một cuốn truyện tranh mà còn là một tác phẩm nghệ thuật thật sự đẹp về hình thức lẫn nội dung. Đợt 1 đã gây quỹ được 300 triệu đồng, 200 triệu đồng cho tập 2 và hiện đang gây quỹ cho tập 3. Hy vọng rằng trong tương lai sẽ có thêm nhiều dự án gây quỹ như vậy để tiếp thêm sức mạnh cho các họa sĩ và biên kịch có tâm huyết với truyện tranh có cơ hội đưa những tác phẩm tuyệt vời của mình đến với công chúng, từng bước khẳng định vị thế truyện tranh Việt Nam ngay tại thị trường trong nước.
