LINH NGUYỄN –
Dạo quanh các nhà sách mới thấy sách văn học dành cho lứa tuổi mới lớn được đa số độc giả lứa tuổi này dành sự quan tâm nhiều lại là những tác phẩm dịch của nước ngoài. Sách trong nước tuy có khá nhiều trên kệ sách nhưng rất hiếm có sách nào thật sự cuốn hút độc giả tuổi mới lớn, vốn có nhu cầu cao về văn hóa giải trí, trong đó có văn hóa đọc.
Toàn best-seller của Tây
Văn hóa đọc của tuổi mới lớn ngày nay bị ảnh hưởng nhiều bởi các phương tiện nghe nhìn hiện đại.
Vào bất kỳ nhà sách nào tại TPHCM, ai cũng đều dễ dàng nhận thấy sách và tiểu thuyết dịch từ nước ngoài hiện đang tràn ngập, từ những bộ sách nổi tiếng đã trở thành những hiện tượng best-seller và được Hollywood chuyển thể, đưa vào điện ảnh như bộ Harry Potter (J.K.Rowling), Chạng vạng (Stephenie Meyer), Giải mã mê cung (James Dashner), Percy Jackson (Rick Riodan)… và rất nhiều những bộ sách khác đang được các độc giả tuổi mới lớn yêu thích.
Những bộ sách nhiều tập này được tái bản rất nhiều lần từ nhiều năm nay do nhu cầu của thị trường. Trong khi đó, những tác phẩm của Việt Nam, tuy cũng có nhiều tựa sách của nhiều tác giả nhưng có rất ít tác phẩm được các bạn tuổi mới lớn đón nhận háo hức hay nôn nóng mong đợi đến ngày xuất bản như một số bộ truyện được dịch khác. Một phần vì có những sách tuy viết cho tuổi mới lớn nhưng nhiều người am hiểu lại cho là xa rời thực tế và chưa hòa nhập được với tâm tư tình cảm, mong ước của các bạn mới lớn bây giờ.
Ngoài ra, sự phát triển của các văn hóa nghe nhìn như smartphone, máy tính bảng, mạng xã hội cũng ảnh hưởng đến thị hiếu về văn hóa đọc trong độ tuổi này. Trong bối cảnh sách văn học trong nước không có những tác phẩm thu hút, các em đều chuyển sự quan tâm và dành nhiều thời gian của mình cho truyện tranh, game, mạng xã hội.
Điều này cũng chính là nguyên nhân khiến số lượng tác giả viết riêng cho thiếu nhi và tuổi mới lớn gặp nhiều áp lực trong sáng tác, theo lời một nhà văn thường viết về tuổi mới lớn.
Vắng bóng dần những tên tuổi
Không thể không kể đến những thế hệ tác giả gắn liền với những tác phẩm dành cho thiếu nhi và thiếu niên một thời như Đoàn Giỏi, Nguyễn Đình Thi, Trần Đăng Khoa, Phan Thị Thanh Nhàn cho đến những tác giả như Nguyễn Nhật Ánh, Bùi Chí Vinh, Phan Hồn Nhiên, Hoàng Anh Tú, Phan Ý Yên… Từ đó cho đến nay, nhà văn chuyên viết cho thiếu nhi và tuổi mới lớn có một bước hụt hẫng đáng kể về lực lượng người viết và những tác phẩm dành cho độ tuổi này thường xuyên có những khoảng lặng về đề tài, kịch bản. Nhìn lại thế hệ nhà văn trước cùng những tác phẩm được coi là kinh điển dành cho thiếu nhi, thiếu niên Việt Nam như Tô Hoài với tác phẩm Dế mèn phiêu lưu ký, Nguyễn Huy Tưởng với Lá cờ thêu sáu chữ vàng. Sau đó là hàng loạt những tác phẩm về tuổi học trò hồn nhiên, dễ thương, những câu chuyện về gia đình, con người, cuộc sống làng quê, trường học hay những tình cảm đầu đời nhẹ nhàng của các cô cậu học trò trong các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Đó là những tác phẩm như Kính vạn hoa, Ngôi trường mọi khi, Chúc một ngày tốt lành, Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ… của Nguyễn Nhật Ánh, tác giả có sách bán dành cho tuổi mới lớn đang được xem là bán chạy ở Việt Nam. Trong đó Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh đã được chuyển thể thành phim cùng tên đang thu hút người xem. Cho đến nay, mặc dù đã có nhiều tác phẩm mới nhưng các cuốn sách tái bản của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh luôn được bày bán trang trọng và có không gian riêng trong các hiệu sách lớn nhỏ.
Sách dành cho tuổi mới lớn của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh đang ăn khách hiện nay trên kệ sách nhưng ở các nhà sách, sách của các tác giả Việt Nam dành cho lứa tuổi này vẫn còn khiêm tốn.
Tuổi mới lớn cũng… khát vọng
Nhìn ra thị trường sách văn học tuổi mới lớn của nước ngoài đang bán chạy ở Việt Nam có thể nhận thấy rằng hầu hết các tác phẩm best-seller được viết bởi các nhà văn lớn tuổi với nhiều trải nghiệm về cuộc sống, nội dung chủ yếu của các tác phẩm nước ngoài hấp dẫn ở đặc điểm nhân vật chính thường là những cá thể đặc biệt, có tinh thần phiêu lưu mạo hiểm, khát vọng chinh phục thế giới, dám đối diện với vấn đề một cách quyết liệt và giải quyết tình huống bằng cách dám dấn thân vào nguy hiểm để chiến đấu bảo vệ chính nghĩa. Dù mô típ này được lặp lại trong nhiều tác phẩm khác nhau nhưng luôn hấp dẫn tuổi mới lớn vì các tác giả đã tạo ra được những bối cảnh câu chuyện luôn phong phú và đầy bất ngờ, giàu giá trị nhân văn. Trong khi các tác phẩm dành cho tuổi mới lớn trong nước thì câu chuyện chủ yếu xoay quanh những mối quan hệ gia đình, bạn bè, trường học và những tình cảm về đôi lứa, mơ mộng tương tư lan man…
Có người còn cho rằng các tác phẩm dành cho tuổi mới lớn của tác giả Việt Nam được bày bán trên các nhà sách hiện nay đa phần đều từ các tác giả khá trẻ với vốn sống còn hạn chế, nên sức hút từ các tác phẩm này đơn thuần chỉ mang tính giải trí. Phong cách giả tưởng hay những nội dung phiêu lưu ly kỳ là điều mà các tác giả Việt Nam chưa thử sức mà chỉ dừng lại ở mảng truyện ngắn hoặc vài ba tập truyện dài.
[box type=”download”] Cuộc vận động sáng tác văn học tuổi 20 hàng năm của Nhà xuất bản Trẻ và Tủ sách Tuổi mới lớn của Nhà xuất bản Kim Đồng được tổ chức mục đích nhằm quy tụ và khuyến khích nhiều tác giả mọi độ tuổi, nhất là những tác giả trẻ thể hiện tài năng của mình với việc cho ra đời nhiều tác phẩm dành cho thiếu nhi và thanh thiếu niên.[/box]
Có một khoảng thời gian trước đây, nhóm độc giả tuổi mới lớn được cho là không có nhiều tiềm năng thương mại nhưng sau thành công hàng loạt của dòng sách-phim chuyển thể như Đấu trường Sinh tử, Chạng vạng, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Kính vạn hoa… thì nghiên cứu thị trường đã được thực hiện lại và rút ra kết luận rằng dòng sách này không chỉ thu hút đối tượng là các độc giả nhỏ tuổi mà ngay cả những người trưởng thành và những người trung niên cũng đọc rất say mê.
