Trần Thái Học –
Vào vụ gặt lúa mà trăng sáng là nhà nông quê tôi chăm chỉ làm việc cả ban đêm. Họ tranh thủ trong ánh trăng mờ ảo để ra đồng sớm, có thêm thu nhập, đỡ gánh lo toan. Cứ tầm 3-4 giờ sáng, khi ánh trăng còn nuối tiếc chưa chịu nhường chỗ cho mặt trời là ba mẹ tôi lục tục chuẩn bị cơm nước, nông cụ để ra đồng gặt lúa mướn.
Gặt lúa trong đêm có cái lợi là mát mẻ, không mất sức bởi nắng nóng nên năng suất lao động hiệu quả cao hơn gấp đôi so với ban ngày, vậy là người trong xóm lần lượt ra khỏi nhà trong bóng trăng ảo diệu cứ như đi trẩy hội. Nếu đường dễ đi, bà con sẽ đi bộ vài cây số, băng qua nhiều lung bưng để tới đồng lúa. Nhưng nếu đường bị ngăn trở bằng những con kênh, họ buộc phải bơi xuồng ba lá, mất cả giờ chứ không ít. Tiếng ồn ào, náo nhiệt và những câu chuyện phiếm của một vài người hoạt náo trên đường đi, trên ghe đã phần nào đánh tan cơn buồn ngủ trên đôi mắt mệt mỏi.
Lúa ở quê được chủ chia theo từng công (1 công khoảng 1.000-1.200 mét vuông). Nhà nào đông người thì cùng nhau gặt xôm tụ, còn hộ nào ít người như ba mẹ tôi thì phải chia nhau ra hai đầu và gặt lúa tiến vào giữa để xây cù bắt chim, chuột, ếch, rắn… mang về cải thiện bữa ăn gia đình. Dù khoảng cách khá xa nhưng thông qua câu hát, điệu hò, lời nói rổn rảng trong đêm nên không khí trên đồng rất hăng say, không nhàm chán. Chính vì sự tranh thủ đó mà áng chừng 10 giờ ba mẹ tôi đã gặt xong một công lúa. Còn khoảnh lúa nhỏ ở giữa, được ba xây cù vòng tròn, dằn chặt bằng các mớ lúa đã gặt. Khi gặt sạch lúa, chim, chuột, rắn lủi vào trong các mớ lúa “lánh nạn”. Ba tôi chỉ việc vạch lúa ra và bắt chúng cho vào bao đã chuẩn bị sẵn. Lúc này mặt trời cũng đã trưa chói chang, đủ để phơi khô những mớ lúa rải trên gốc rạ. Phần còn lại, hai người vác lúa đã gặt vào điểm tập kết rồi lên bờ tìm bóng râm ăn cơm và nghỉ ngơi vài giờ.
Do nhà xa nên ba mẹ không về, anh em chúng tôi ở nhà tự lo liệu cái ăn, buổi học, giặt giũ. Tầm 3 giờ chiều, khi ông mặt trời bớt phủ cái nóng thiêu đốt thì ba mẹ tôi tiếp tục gặt công đất khác cho đến tối trăng lên mới chịu ra về nghỉ ngơi. Khuya lại tiếp tục công việc thường nhật.
Có nhìn thấy ba mẹ lao động tôi mới biết cơ cực, vất vả của người làm nông như thế nào. Vào những ngày hè, tôi thường xin theo ba mẹ đi gặt lúa. Ở quê, trẻ con biết gặt lúa lúc lên mười, nên ba mẹ không lo gì chuyện tôi không biết gặt, mà chỉ sợ đêm khuya cảm lạnh, sợ đứt tay vì không nhìn rõ lúa, rồi muỗi kêu như sáo quanh quẩn trên lưng. Đó là khổ nhọc của gặt lúa đêm, nhưng tôi không sợ, nhất quyết phải đi theo cho bằng được. Thế là vào một đêm, tôi thức dậy sớm trong sự chưng hửng của ba mẹ. Tôi dùng đủ chiêu, từ nài nỉ cho đến khóc lóc, cuối cùng ba cũng đồng ý cho tôi đi theo.
Giữa màn đêm ướt đẫm hơi sương, ba đội tôi trên vai lội qua con sông cạn để đến đồng lúa. Ba bảo: “Bây giờ con muốn quay về vẫn còn kịp”. Tôi lắc đầu: “Con muốn ra đồng với ba mẹ”. Hôm đó nhà tôi không may mắn, chọn trúng công lúa ngay lung trũng, lúa ngả nghiêng, ngả rạp xuống đất khiến cho việc gặt lúa khó khăn. Thời gian gặt được một công lúa lâu hơn và cũng vì thế mẹ tôi bị đứt tay, đầm đìa máu do lỡ gặt vào ngón út. Nhưng mẹ không bỏ cuộc, vẫn đưa tay gặt thoăn thoắt. Tôi hiểu mẹ đau lắm, nhưng nghỉ tay là “treo mỏ” nên mẹ phải gắng làm. Nhiệm vụ của tôi là gom lúa vào điểm tập kết và lấy nước cho ba mẹ uống. Khi trời sáng hẳn, tôi tranh thủ tìm những trũng nước nhỏ bắt cá cho vào xô. Chao ôi, cá ở đâu mà nhiều đến thế không biết, chỉ một vũng nước nhỏ như cái rổ thôi nhưng cá rô, cá sặc nó quẫy đuôi đếm không xuể. Trưa hôm đó tôi được dùng món cá nướng rơm thơm lừng ngay trên bờ ruộng.
Song thân giờ đã già nua, lưng còng, tóc bạc, cứ mỗi lần nhìn đấng sinh thành, tôi lại nhớ đến quãng đời cơ cực khom lưng gặt lúa từ khuya sớm tới tối mịt, nhớ lần theo ba mẹ gặp lúa đêm trăng.
