(SGTTO) – Người ta vẫn biết đến Đà Lạt với khí hậu mát mẻ, với rừng thông sương phủ, với những vị khách say mê Đà Lạt trong những điều tưởng chừng bình dị như tường rào, hẻm nhỏ. Trong Đà Lạt có ký ức, trong ký ức là linh hồn của vùng đất. Nhưng thực tế, thành phố này đang đứng trước nhiều vấn đề về phát triển, về du lịch, về giữ lại phần tinh tuý nhất…
Giấc mơ đổi dời
“Đà Lạt chẳng còn gì!”, nhiều người đã thảng thốt khi đến Đà Lạt thời gian gần đây, khi mà họ đã nghe quá nhiều về Đà Lạt với sự thơ mộng, về khung cảnh, về cái hồn thơ của Đà Lạt sống động trong từng khung cảnh rất đơn sơ, chẳng hề tạp lẫn. Bây giờ, Đà Lạt ồn ào khói bụi, kẹt xe, không khí nóng lên, những rừng thông bị bức tử, những khối bê tông đồ sộ mọc lên choán hết tầm nhìn.
Ở những khu du lịch, một số loại hình du lịch “lạ lùng” đã xuất hiện. Chuyện của khu du lịch Quỷ Núi khiến nhiều người ngỡ ngàng. Và mới đây, cộng đồng lại xôn xao việc những bức tượng quân lính tại khu du lịch thuộc quản lý của Liên Minh Group.
Đà Lạt chẳng còn gì, đó là suy nghĩ của những người yêu Đà Lạt, thương Đà Lạt và có chút nỗi niềm hoài cổ về Đà Lạt. Có những người tìm đến Đà Lạt, chọn một góc nào đó của thành phố, trong khoảnh khắc tiếng màn trập ống kính rung lên, đã có thể đưa con người ta một bước qua cánh cổng thời gian, hiện diện giữa cái thời hoa mộng trong chuyện kể của ông bà. Nhưng đó chỉ là thời quá vãng.
Người ta đang quy hoạch lại Đà Lạt theo hướng phát triển mới, điển hình nhất là quy hoạch chi tiết khu trung tâm Hòa Bình. Đây có lẽ là chủ đề được quan tâm nhất hiện nay ở Đà Lạt, và với cả những người yêu Đà Lạt vì sức ảnh hưởng quá lớn của nó. Khu Hòa Bình có sức ảnh hưởng lớn không phải chỉ với bộ mặt thành phố, với những người làm du lịch, mà còn với sự phát triển chung của cả tỉnh.
Nhiều người đã xót xa khi nhìn vào bản quy hoạch chi tiết khu trung tâm Hòa Bình. Ở đó sẽ có một loạt cái tên: rạp Hòa Bình, dãy ki ốt và khách sạn dọc đường Nguyễn Thị Minh Khai, khu phố chợ đường Phan Bội Châu, khu bến xe Tùng Nghĩa… sẽ bị phá bỏ để xây dựng trung tâm thương mại cao tầng.
Với những người yêu Đà Lạt, và cả trong những tấm ảnh nhiều năm qua, có thể dễ dàng nhận ra trừ một vài công trình mới xây gần đây với vẻ ngoài lạc lõng, còn đa số những căn nhà trong danh sách ấy đã được định vị từ cách đây gần trăm năm trong quy hoach ban đầu của Đà Lạt mà người Pháp đã xây dựng. Những người hoài cổ sẽ rất đau lòng khi rạp hát Hòa Bình sẽ bị dỡ bỏ. Dãy nhà cổ phía sau rạp Hòa Bình mà trong đó, bức tường vàng nơi tiệm bánh Cối xay gió của ngôi nhà cổ lâu nay trở thành điểm check-in nổi tiếng của du khách tới Đà Lạt cũng sẽ không còn nữa. Lúc ấy, cái không gian thoáng đãng, những công trình vừa cũ kỹ vừa ấm áp sẽ hoàn toàn biến mất, cùng với nét duyên thầm của một Đà Lạt xưa.
Và thật sự âu lo khi vây quanh Đà Lạt là chuyện nhà kính phủ trắng từng mét đất Đà Lạt. Bên dưới lớp màng trắng là cái chết của cảnh quan, môi trường. Có những đánh giá khác rằng nhà lồng, nhà kính như hiện nay không phải là nông nghiệp mà đó là những công xưởng nông sản. Những công xưởng chứa đựng những nguy hại không kém sản xuất công nghiệp.
Và những ngôi nhà cổ, những biệt thự cổ cả trăm năm tuổi ở Đà Lạt cũng đang đối diện với giấc mơ phát triển. Theo thống kê, Đà Lạt có hơn 1.900 biệt thự, trong đó hơn 1.500 ngôi được xây dựng trước năm 1975. Thế nhưng 30% trong số đó bị hư hỏng nặng, nhiều biệt thự cổ bị bỏ hoang. Dinh Tỉnh trưởng là di tích cấp thành phố của Đà Lạt, đã tồn tại hơn 100 năm, là một trong những công trình được xây dựng sớm nhất ở Đà Lạt cũng đang đứng trước nguy cơ bị di dời.
Chính quyền thành phố Đà Lạt đã lập đề án sử dụng hợp lý quỹ biệt thự thuộc sở hữu nhà nước với nhiều căn ở trung tâm các trục đường lớn như Trần Hưng Đạo, Cô Giang, Quang Trung, Nguyễn Du, Hùng Vương, Trần Bình Trọng… nhưng số biệt thự thực sự đưa vào kinh doanh du lịch lại rất ít dẫn đến những ngôi biệt thự cổ này đang bị bỏ hoang.
Bất chấp văn hoá bản địa, bất chấp nghệ thuật, bất chấp suy tưởng, Đà Lạt bây giờ có còn sự thoáng đãng mát mẻ trước đây, sự thơ mộng ngọt ngào, có còn hiu hắt thương nhớ? Giờ trong suy nghĩ của một số người từng đến, Đà Lạt như một mớ hỗn độn được cấp tốc dựng lên ngay trong những phần đất hoang sơ còn sót lại.
Thương nhớ ở ai?
Khi mọi thứ qua đi, những gì còn lại đó là văn hóa. Đã có những tháng ngày, Đà Lạt kiêu hãnh bởi vô số rừng thông cổ thụ, bởi thiên nhiên hài hòa, khí hậu mát mẻ, bởi làn sương lạnh quyện bên hàng thông và cả những công trình kiến trúc cổ kính. Nếu một ngày, một trong bất kỳ điều nào mất đi thì Đà Lạt cũng sẽ chẳng còn là Đà Lạt nữa.
Đà Lạt thời gian gần đây nổi lên những điểm check-in mới, thu hút giới trẻ và du khách đến với thành phố. Và mộng mơ đôi khi có ranh giới thật mỏng manh với ác mộng! Cơn ác mộng vây lấy thiên nhiên. Còn đó bài toán núi rác Cam Ly hoài chưa giải được. Rồi ngang nhiên đốn hạ rừng thông, giành giật đất với rừng để tư nhân hóa khu du lịch. Còn dòng người săn mây thích lưu dấu bằng rác, cả ham thích những điều hư ảo mà nỡ chặt cây dựng cầu nhân tạo cho vài cuộc vui… Và còn, còn rất nhiều cơn ác mộng đi vào thành phố này mà người ta ngó lơ.
Đừng nhìn ký ức như một kẻ đeo bám, hãy hiểu rằng, nó còn đấy để nhắc ta sống thế nào không hoài phí hôm nay, không thất thố ngày mai. Trong Đà Lạt có ký ức, trong ký ức là linh hồn của vùng đất! Vẫn còn những vị khách say mê Đà Lạt trong từng điều tưởng chừng bình dị, chẳng mấy ai màng tới, như tường rào, hẻm nhỏ… Dạo quanh thành phố, ngắm nhìn tường rào quanh những ngôi nhà, người ta cảm nhận được sự tinh tế, thân thiện và tình yêu thiên nhiên của người dân xứ sở.
Nhưng vẫn có nhiều người lạc quan, khi nhìn Đà Lạt ở góc nào đó chỉ còn thấy những khối nhà bê tông, họ nói hãy nhìn xem bầu trời vẫn cao xanh của đại ngàn, chấm thảy vào đấy từng khối mây trắng bồng bềnh. Đà Lạt hôm nay, người ta ca thán về sự lộn xộn, về bê tông hóa, rồi trách Đà Lạt sao mất “chất”. Nhưng mấy ai hiểu cho Đà Lạt? Hiểu cho thành phố bé nhỏ đang gồng trên vai quá nhiều “mộng ước” của con người. Bằng cách nào đó, hãy làm sao để những xô lệch bên dưới được thu vén và cân bằng. Để những thứ trong lành phủ lên thành phố màu hy vọng trong giấc mơ phát triển này.
Tiêu Dao
