(SGTT) – Xuất hiện khoảng mươi năm trước, nhưng phải đến những năm gần đây, phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam mới phát triển mạnh mẽ và nhận được sự quan tâm lớn của cả xã hội. Ta chứng kiến một trào lưu của các start-up ở đa dạng các lĩnh vực, trong đó có các nhà khởi nghiệp từ văn hóa.
Để khởi nghiệp thì bất kỳ ai, trong lĩnh vực nào cũng đều phải cùng một lúc tính toán rất nhiều yếu tố: ý tưởng, cộng sự, vốn, pháp lý, tuyển nhân sự, xây dựng cơ cấu phòng ban…
Hữu xạ tự nhiên hương
Một số start-up thành công được nhờ phần lớn ở sự chuẩn bị và thực hiện dự án một cách rất lý trí và rạch ròi. Song, vẫn có những câu chuyện thành công dù không xuất phát từ mong muốn khởi nghiệp. Chúng đến từ các “start-up lãng mạn” – những người muốn chia sẻ các giá trị hay và đẹp trong đời sống.
Họ bắt đầu lặng lẽ, đều đặn và rồi “hữu xạ tự nhiên hương”, cái hay, cái đẹp tự thân lan tỏa. Họ dấn thân “Mình làm vì mình thích thôi” và rồi thành công theo đuổi họ. Các fanpage Ngày ngày viết chữ, Thiên Nam lịch đại hậu phi, Đại Nam hội quán… là những trường hợp điển hình cho câu chuyện khởi nghiệp “lãng mạn” này. Fanpage Ngày ngày viết chữ, 90.000 lượt người theo dõi, vốn là nơi lưu trữ thành quả công việc, chia sẻ vẻ đẹp ngôn từ của chủ trang; Thiên Nam lịch đại hậu phi có hơn 64.000 lượt theo dõi, nơi chủ trang kể những câu chuyện lịch sử – văn hóa chốn cung đình; Đại Nam hội quán 16.000 lượt theo dõi, nơi kể những câu chuyện lịch sử dân dã rặt Nam bộ qua phong tục, lễ nghi.
Những dự án kể trên, tạm gọi là khởi nghiệp “lãng mạn”, tức không xác định khởi nghiệp lúc ra đời, phát triển cốt yếu dựa trên đam mê. Mọi sự bắt đầu vì cá nhân chủ trang mong muốn được lưu giữ, chia sẻ những hiểu biết thú vị về nét đẹp trong câu chuyện lịch sử văn hóa, lễ nghi, tiếng Việt… mà họ đã mày mò, tích lũy được. Tại thời điểm bắt đầu dự án, nếu các nhà khởi nghiệp khác đặt nhiều mục tiêu khác nhau, chí ít là giá trị và lợi nhuận, thì các nhà khởi nghiệp “lãng mạn” chỉ muốn một mục tiêu duy nhất: chia sẻ giá trị.
Dễ thấy, khi xã hội phát triển, thị trường ngày càng hướng đến các giá trị chân – thiện – mỹ, con người mưu cầu được tìm hiểu và tiếp cận các sản phẩm đáp ứng cao về tinh thần.
Việc tận dụng lợi thế miễn phí của mạng xã hội, bộ máy nhân sự giản đơn gồm những người đồng chí hướng… đã giúp các dự án trên phát triển một cách thuận lợi, dễ dàng.
Dễ mà khó
Quá nhiều thuận lợi không có nghĩa là con đường khởi nghiệp văn hóa không có chênh vênh. Ngược lại, họ phải trường kỳ đối mặt với một thử thách mà nếu không bền chí, bền lòng thì đoàn tàu sẽ trật đường ray và rẽ sang hướng khác. Khó khăn đó là gì? Nó có liên quan đến chính con đường mà họ dấn thân: văn hóa.
Lịch sử văn hóa nước ta có một nét đứt gãy gần 100 năm, từ khi thực dân Pháp xâm lược, những cuộc chiến tranh… Và hiện nay, nói vui là không ít người Việt hiểu văn hóa các nước đồng văn như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc (từ phim, nhạc, sách báo…) đôi khi còn nhiều hơn hiểu văn hóa nước nhà.
Hậu quả là khi tiếp nhận những thông tin về văn hóa Việt Nam – điều hiếm khi được chia sẻ trước đó – cộng đồng sẽ có những phản ứng tiêu cực vì lầm tưởng và tạo ra những công kích không đáng có.
Đơn cử như chuyện của Thiên Nam lịch đại hậu phi khi hợp tác thực hiện phim Phượng Khấu cùng đạo diễn Huỳnh Tuấn. Anh đã bị tấn công dữ dội vì chia sẻ hình ảnh những bộ cổ phục Việt đương đại với lý do “không thuần Việt”, “giống Trung Quốc”, “giống Hàn”, “lai căng”… Hay gần đây nhất, phim Nhân Duyên cũng bị cộng đồng ném đá phần cổ phục. Trong khi các trang phục này được nhận định khá chuẩn xác ở thời Lý – Trần với giao lĩnh, viên lĩnh và đối khâm.
Không chỉ bị cuốn vào luồng dư luận tiêu cực, bị kêu gọi tẩy chay, các fanpage còn đứng trước nguy cơ bị khóa nếu cộng đồng báo cáo (report) trang với số lượng lớn. Vậy thì các chủ trang – với tinh thần chia sẻ giá trị tốt đẹp ban đầu – phải ứng phó ra sao?
Nên chăng cần xây dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp, nơi hội tụ những người đam mê và có hiểu biết về văn hóa, để hỗ trợ các start-up thuận lợi chia sẻ và lan tỏa các giá trị.
Thủy Trần
