Hà Nam –
Hiện nay, TPHCM vẫn còn hàng ngàn hộ dân sống ven kênh rạch, sống trong các chung cư cũ bị hư hỏng cần hỗ trợ tái định cư. Tuy nhiên, nhiều dự án nhà tái định cư xây xong vẫn còn bỏ trống, dân không vào ở.
Tỷ lệ lấp đầy thấp
Được đưa vào sử dụng từ năm 2010, khu tái định cư Vĩnh Lộc B (huyện Bình Chánh) có quy mô hơn 31 ha với gần 2.000 căn hộ và 529 nền đất nhưng đến nay vẫn bị bỏ trống hơn phân nửa. Dự án có vốn đầu tư hơn 1.000 tỉ đồng này được xây dựng để bố trí tái định cư cho người dân bị giải tỏa tại các quận 1, 6, 8, 11, Bình Tân, Tân Phú, Tân Bình, Phú Nhuận, Bình Thạnh và huyện Bình Chánh.
Các hộ dân sinh sống tại đây cho biết, do dự án được xây dựng ở cách xa trung tâm, trong khi người dân chủ yếu sinh sống bằng việc buôn bán, làm thuê, chạy xe ôm hoặc học tập, làm việc ở khu trung tâm, nên không mấy người mặn mà khi chuyển về khu vực huyện Bình Chánh.
“Phần lớn người dân không đủ tiền bù thêm khi nhận căn hộ mới có diện tích lớn hơn nên không về ở. Khu vực này vắng người qua lại, từ khi chuyển về sống, tôi gần như ở không, muốn buôn bán cũng không được”, một hộ dân ngụ tại block B1.2 nói.
Sở Xây dựng TPHCM cho biết, hiện mới có khoảng 700 căn hộ và 374 nền đất ở khu tái định cư này được bố trí, số còn lại đang để không. Ghi nhận thực tế cho thấy, số hộ dân về ở có thể ít hơn.
Không chỉ Vĩnh Lộc B, một số dự án do không thích hợp với tập quán mưu sinh trước đây nên phần lớn người dân sau khi được tái định cư đã bán lại căn hộ, chuyển về địa điểm cũ sinh sống. Nhiều người dân e ngại khoản chi phí quản lý phát sinh hàng tháng. Trong khi đó, chất lượng một số công trình tái định cư lại chưa đạt yêu cầu, thiếu tiện ích nội khu và ngoại khu.
Theo Sở Xây dựng, tại Chương trình di dời các hộ sống trên và ven kênh Nhiêu Lộc Thị Nghè (năm 1996), thành phố đã đầu tư xây dựng hoàn thành 41.703 căn hộ và nền đất (gồm 27.882 căn và 13.821 nền). Tuy nhiên, đến nay, các quận huyện mới bố trí tái định cư 32.762 căn hộ và nền đất (gồm 21.859 căn và 10.903 nền), đạt tỷ lệ 77%.
“Các hộ dân thay đổi phương thức bồi thường, từ nhận nhà tái định cư sang nhận tiền để chủ động lựa chọn nhà ngoài thị trường, phù hợp với nhu cầu và khả năng tài chính. Quỹ nhà chủ yếu chỉ bố trí cho các đối tượng không đủ điều kiện tái định cư”, ông Trần Trọng Tuấn, Giám đốc Sở Xây dựng, cho biết tại buổi họp báo quí 1-2017.
Nhiều phương án tái định cư
Để xử lý các căn hộ tái định cư đang bị “ế”, ông Trần Trọng Tuấn cho biết sẽ tổ chức bán đấu giá hoặc bán theo dạng nhà ở thương mại.
TPHCM hiện còn khoảng 20.000 nhà ven kênh rạch, hơn 27.000 căn hộ sống trong 474 khu chung cư cũ, hư hỏng nặng cần di dời. Về lâu dài, Sở Xây dựng TPHCM sẽ tính toán lại phương án tái định cư cũng như bồi thường để đảm bảo cuộc sống cho người dân. Trước khi tạo lập dự án di dời, chủ đầu tư hoặc quận, huyện sẽ thực hiện điều tra xã hội học đối với từng hộ tái định cư để nắm rõ tâm tư nguyện vọng, nhu cầu nhà ở, mưu sinh, tái đào tạo…
Đồng thời, tiếp tục hoàn chỉnh các hạng mục đầu tư hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội tại các khu tái định cư nhằm thu hút và tạo điều kiện hộ gia đình, cá nhân đăng ký tái định cư, sớm hòa nhập với cộng đồng tại nơi ở mới.
Đối với việc tái định cư tại các dự án xây dựng lại chung cư cũ do Nhà nước lựa chọn chủ đầu tư, đặc biệt là các chung cư hư hỏng nặng, nguy hiểm mà các chủ sở hữu nhà chung cư chưa lựa chọn chủ đầu tư để cải tạo, Sở Xây dựng đề xuất Nhà nước tổ chức tạm cư, lựa chọn chủ đầu tư xây dựng và bàn giao quỹ nhà để tái định cư tại chỗ cho các gia đình và cá nhân là chủ sở hữu hoặc chủ sử dụng hợp lệ tại nhà chung cư đó, không thực hiện phương thức bồi thường.
Theo phương thức này, diện tích căn hộ mới sẽ bằng hoặc lớn hơn diện tích căn hộ cũ. Người dân cũng không phải trả thêm tiền đối với chủ sở hữu hợp pháp. Trong trường hợp bất khả kháng, không có căn hộ có diện tích phù hợp với diện tích được tái định cư của các hộ dân, mà phải bố trí căn hộ có diện tích lớn hơn thì các hộ dân phải trả thêm tiền đối với phần chênh lệch. Lúc này, Nhà nước phải phê duyệt giá sàn nhà ở chênh lệch so với diện tích được bố trí tái định cư để các hộ dân thực hiện nghĩa vụ tài chính bổ sung.
Nhận định về phương án này, Hiệp hội bất động sản TPHCM (HoREA) cho rằng Sở Xây dựng chỉ mới đề xuất áp dụng một phương thức tái định cư tại chỗ, chưa bao gồm phương thức tái định cư tại địa điểm khác, hoặc bồi thường bằng tiền mặt để người dân tự lo tái định cư theo quy định của Luật Nhà ở và Nghị định 101/2015 của Chính phủ.
“Nếu thành phố chỉ quy định một phương thức tái định cư tại chỗ thì đã hạn chế quyền lựa chọn phương thức tái định cư của các hộ dân trong chung cư, dễ dẫn đến khiếu kiện”, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA nói.
Về hệ số hoán đổi căn hộ chung cư, HoREA cho rằng nên huyến khích các chủ đầu tư hoán đổi căn hộ mới lớn hơn căn hộ cũ. Căn hộ này phải có diện tích tối thiểu bằng 1,1 lần diện tích căn hộ cũ, đồng thời đảm bảo chủ sở hữu căn hộ góc (có 2 mặt hướng ra ngoài trời) cũng được tái bố trí căn hộ góc. Chủ sở hữu căn hộ tầng trệt, hoặc đang kinh doanh thì được hoán đổi căn hộ mới với hệ số hoán đổi cao hơn. Chủ sở hữu chung cư cũng được quyền chuyển nhượng căn hộ mới, căn hộ hình thành trong tương lai, hoặc suất tái định cư.
Đối với trường hợp căn hộ cũ có từ hai hộ khẩu trở lên sẽ được giải quyết tái định cư tại chỗ theo nguyên tắc bảo toàn giá trị pháp lý của căn hộ cũ. Nếu hộ gia đình đông người, có từ hai hộ khẩu trở lên có khó khăn về chỗ ở thì sẽ được giải quyết bố trí tái định cư thêm một, hoặc hơn một căn hộ tại dự án (nếu có).
“Việc sở hữu căn hộ bố trí thêm phải được giải quyết theo quy định của pháp luật về nhà ở xã hội. Giá bán căn hộ này là giá bảo toàn vốn được kiểm toán đầu tư xây dựng, cộng thêm 10% lợi nhuận cho nhà đầu tư, và được vay từ nguồn vốn cho vay ưu đãi của thành phố”, HoREA đề xuất.
