Hải Dương –
Toàn bộ không gian tầng trệt và một phần tầng 2 của căn nhà tập thể trong khu Y 17 phố Thái Hà, quận Đống Đa, Hà Nội được hai anh em ông Trần Đại Dương và Trần Hải Đăng trưng bày như kho tàng âm nhạc đồ sộ về đĩa than và những đồ chơi âm nhạc cổ. Nhiều người trong giới âm nhạc gọi ngôi nhà này là “Rạp hát tại gia Hà Nội đĩa than”.
Rạp hát tại nhà
Những đôi loa khủng và máy phát đĩa cổ.
Ông Trần Đại Dương (sinh năm 1960), từng là một người lính, còn ông Trần Hải Đăng (sinh năm 1963) hiện là Viện phó Viện Âm nhạc thuộc Học viện Âm nhạc Quốc gia. Hai anh em ông có chung sở thích, niềm đam mê kỳ lạ với những thứ đồ âm nhạc cổ, đĩa than suốt gần 40 năm qua. Hiện căn hộ tập thể của ông Trần Hải Đăng treo biển Hà Nội đĩa than.
Gọi Hà Nội đĩa than là quán cũng được vì ở đây có mua bán, trao đổi. Nhưng theo ông Dương, người thường xuyên trông coi, tiếp khách ở đây cho biết: “Thực chất anh em chúng tôi không coi nặng việc mua bán, sự ra đời của Hà Nội đĩa than là mong những ai có chung đam mê, sở thích có một điểm hẹn âm nhạc để cùng nhau nghe, đàm đạo”. Giờ đây, nhiều người coi Hà Nội đĩa than như một rạp hát độc đáo tại gia của hai anh em ông Dương-Đăng.
Ở Hà Nội đĩa than, người ta có thể nhìn thấy những bộ máy phát đĩa cổ của Đức, Mỹ, Nhật Bản được sản xuất từ đầu đến cuối thể kỷ 20. Mấy bộ loa Revox được sản xuất từ thập niên 60-70 của thế kỷ trước tại Đức. Ở bất cứ góc nào của căn phòng cũng có thể biến thành rạp hát với đủ các loại đĩa, loa, máy phát. Chỉ qua vài thao tác là âm nhạc vang lên, thích nhạc ngoại hay nhạc nội, theo các cung bậc, âm điệu… đều có ở đây. Những chiếc tủ tường cho đến mặt nền nhà, góc phòng, chúng ta có thể tìm thấy bản thu âm Blues Festival diễn ra năm 1975 quý hiếm, bộ đĩa của nhà soạn nhạc Beethoven được thu âm vào thập niên 1960 mang tên Người đẹp ngủ trong rừng, do chính bạn ông Đăng mua từ Pháp về tặng.
Ông Đăng cho biết mình có nhiều kỷ niệm nhất với đĩa Concert pha thứ của Weber, do một cô gái người Đức với lối chơi “quỷ khốc thần sầu” bằng nhạc cụ Clarinet. Đặc biệt hiện hai anh em ông còn sở hữu một số chiếc đĩa than cổ của nhà bác học thiên tài Thomas Edison từ cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
Hai anh em ông hiện cũng lưu giữ những đĩa than rất hiếm tại Việt Nam. Một số đĩa than âm nhạc cổ Việt Nam có thể kể đến như Cô gái vót chông do Tường Vi thể hiện từ thập niên 1970, đĩa nhạc của Khánh Ly-Trịnh Công Sơn với tên gọi Hát cho quê hương Việt Nam – đĩa hát đánh dấu cho giai đoạn tân nhạc Việt Nam, đĩa dân ca quan họ Bắc Ninh, dân ca Nghệ Tĩnh qua sự thể hiện của Thanh Hoa, Thúy Cải, Thu Hiền…
Hai chiếc đĩa than cổ dày 5 mm của nhà bác học Edison quý hiếm.
Đặc biệt, ông Đăng kể: “Tôi rất may mắn khi có được bản thu âm năm 1942 tại Hồng Kông của nghệ nhân ca trù trứ danh Quách Thị Hồ với lối hát cổ điển” và kết quả là nhiều người nghiên cứu ca trù vẫn phải tìm đến “rạp hát” này để có được những tài liệu quý hiếm trong bộ môn nghệ thuật âm nhạc dân gian truyền thống này.
Không chỉ có thế, trong kho đĩa than, còn có chữ ký của tác giả Nguyễn Đình Thi do chính con gái nhà văn-nhạc sĩ tài hoa này tặng.
Thú chơi lắm công phu
Ông Trần Đại Dương phát nhạc chiêu đãi khách.
“Lúc cao điểm nhất, chúng tôi đã sở hữu trên một vạn chiếc đĩa than các loại, nhưng hiện nay số lượng giảm đi đôi chút do anh em cùng đam mê đến năn nỉ mua lại”, ông Dương nhẩm tính. Tuy không quy đổi được giá trị của cả bộ sưu tập âm nhạc cổ, nhưng ông Dương nói nửa đùa, nửa thật rằng chắc cũng phải tương đương giá trị đôi, ba chiếc siêu xe. Chỉ riêng chiếc loa khủng với hộp bằng gỗ chiếm hết một góc nhà được sản xuất tại Mỹ cách đây khoảng 80 năm, hiện ở Việt Nam chỉ có 2-3 đôi, nhưng đôi ở Hà Nội đĩa than là nguyên bản nhất. Hiện đôi loa này được định giá hơn 1 tỉ đồng.
Ông Đăng nói: “Tuy số lượng đĩa có cả vạn chiếc nhưng không phải xô bồ mà đều được chọn lọc kỹ càng. Tôi chỉ sưu tầm, chơi, nghe những đĩa nhạc có giá trị về mặt nghệ thuật, những đĩa của các nhạc sĩ, ca sĩ đã được khẳng định vị thế tiêu biểu trong lịch sử âm nhạc Việt Nam, cũng như trên thế giới”. Chơi đĩa than không chỉ tốn kém mà còn rất công phu, tỉ mỉ. Từ cách lau đĩa đến đặt bài như thế nào, hết bài lại phải chuyển, không thể bấm bằng điều khiển từ xa như công nghệ kỹ thuật số. Bảo quản đĩa than quan trọng nhất là tránh bụi, thường phải bọc nylon, để nơi khô ráo và mỗi lần nghe phải lau sạch và đĩa than có độ bền hàng trăm năm, nếu được bảo quản tốt.
Có lần nghe phong phanh ở Sài Gòn mới về một chiếc loa độc, hay chiếc máy phát cổ thế là ông Đăng liền bay ngay trong đêm vào Sài Gòn. Ngày hôm sau hàng độc đó, có khi đã hiện diện ngay ở Hà Nội đĩa than. Có hôm nửa đêm, nghe anh em trong hội sưu tầm đĩa than gạ gẫm xuống Hải Phòng nghe một chiếc đĩa tuyệt vời, thế là ông Đăng phi ngay trong đêm.
Chiêu đãi âm nhạc miễn phí
Đến rạp hát tại gia Hà Nội đĩa than của hai anh em khá đa dạng, có khi là một vị lãnh đạo về hưu tìm đến để thưởng thức âm nhạc. Rồi là doanh nhân, công chức, cả những người chạy xe ôm hay giới đam mê từ khắp các tỉnh, vùng miền, khi đến với Hà Nội đĩa than đều được chiêu đãi âm nhạc miễn phí.
Ông Dương đã bật cho chúng tôi nghe các thể loại âm nhạc bằng nhiều chiếc máy phát đĩa khác nhau, cho âm thanh ra ở các chiếc loa. Từ những bản nhạc đồng quê du dương cho đến các bản rock cuồng nhiệt, hoang dại được thu từ thập niên 60, 70, 80 thế kỷ 20. Hay nhạc của tượng đài Michael Jackson ở thể loại pop lừng danh…
