Nguyễn Xuân Tuấn Anh(*)–
Hồi giờ anh Hùng vẫn sống khỏe mạnh, đi khám sức khỏe định kỳ đo huyết áp thì khoảng 130/80 mmHg, thử máu tổng quát đường, mỡ, gan, thận đều bình thường. Anh yên chí và có phần tự hào với cái kết quả khám sức khỏe đẹp như mơ cho một người đàn ông tuổi 45, độ tuổi mà bạn bè anh lắm người đi khám chữa bệnh thường xuyên.
Rồi mùa khám sức khỏe năm nay lại đến, anh đến bệnh viện lấy phiếu đi từ phòng này qua phòng khác, khám từ đầu đến chân, rồi cũng đo huyết áp, cũng lại 130/80 mmHg. Anh thấy an tâm với trị số huyết áp ấy. Anh vốn cũng thường theo dõi các chương trình nhịp cầu y tế trên truyền hình nên cũng biết bệnh tăng huyết áp vốn là một sát thủ thầm lặng, nếu không kiểm soát sẽ bị đột quỵ, bán thân bất toại tàn phế tiêu đời trai luôn.
Bác sĩ sau khi dùng ống nghe áp vào lồng ngực nở nang của anh nghe ngóng, liếc nhìn trị số huyết áp và phán một câu xanh rờn: “Anh được xếp loại tiền tăng huyết áp, phải cẩn thận theo dõi huyết áp và ăn lạt, cử mỡ!”. Nghe xong anh Hùng tá hỏa tam tinh, quái lạ năm ngoái cũng 130/80 mmHg, thì bác sĩ bảo là bình thường, sao năm nay lại lòi ra cái vụ tiền tăng huyết áp vậy cà? Anh đem thắc mắc hỏi thì được bác sĩ giải thích là: “Năm ngoái khác, năm nay khác”.
Huyết áp là áp lực máu trong lòng động mạch. Khi tim co bóp bơm máu ra ta đo được một trị số là huyết áp tâm thu, co bóp xong tim đi vào thời kỳ thư giãn (bóp hoài chịu sao thấu), áp lực trong lòng mạch máu giảm xuống và ta đo được con số huyết áp tâm trương. Ví dụ huyết áp 120/80 mmHg nghĩa là số tâm thu là 120 và số tâm trương là 80. Như vậy huyết áp bao giờ cũng có 2 con số. Vậy khi nào thì bạn bị tăng huyết áp? Đó là khi trị số huyết áp của bạn từ 140/90 mm Hg trở lên. Bạn biết rồi đó huyết áp càng cao thì biến chứng càng nhiều, bạn có thể bị đột quỵ, thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim, suy thận… Nói chung là từ chết đến bị thương!
Trước kia là vậy nhưng từ năm 2003, các bác sĩ đã đưa ra khái niệm tiền tăng huyết áp như sau. Trị số huyết áp dưới 120/80 mmHg là bình thường, từ 140/90 là cao và khoảng giữa từ 120-140/80-90 là tiền tăng huyết áp.
Như vậy huyết áp anh Hùng là 130/80 mmHg, trước 2003 là bình thường, sau cuộc họp của các nhà tim mạch học lừng danh thế giới thì huyết áp anh Hùng rơi vào khoảng tiền tăng huyết áp.
Tăng huyết áp thì nguy hiểm quá rồi, còn tiền tăng huyết áp thì sao? Người ta đưa ra khái niệm đó làm gì?
Tính từ trị số 115/75 mm Hg trở lên thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng gấp đôi và khi bạn bị tăng huyết áp thực sự thì nguy cơ tăng gấp 4 lần. Ngoài ra khi bạn ở mức tiền tăng huyết áp thì khả năng trong tương lai bạn bị tăng huyết áp là rất cao. Vậy chi bằng phòng bệnh hơn chữa bệnh, nghe tiền tăng huyết áp thì bạn nên lo từ bây giờ đi kẻo muộn.
Như vậy khái niệm tiền tăng huyết áp đưa ra nhằm mục đích phòng ngừa, đó là tiếng chuông báo động về sức khỏe tim mạch.
Tiền tăng huyết áp cũng như bệnh tăng huyết áp, hoàn toàn không có triệu chứng, cách duy nhất để biết là đo huyết áp. Tính từ 18 tuổi trở lên, bạn nên đo huyết áp mỗi hai năm để biết trị số huyết áp của mình.
Trở lại với anh Hùng, bác sĩ sau khi giải thích bèn kêu anh ra về mà không cho toa thuốc nhưng bác sĩ đưa ra những “tiết mục” mà nghe xong anh cũng thấy thà uống thuốc còn sướng hơn.
Hút thuốc lá là cấm tiệt nhá. Trước giờ anh cũng hay phì phèo đôi ba điếu khi cà phê cà pháo hay khi tụ tập ăn nhậu lai rai cùng bạn bè. Thuốc lá thúc đẩy tiến trình xơ vữa động mạch và khiến trị số huyết áp tăng thêm.
Ăn nhậu sao đây bác sĩ? Uống rượu cũng làm tăng huyết áp, do đó cũng hạn chế. Tuy nhiên cái mục này bác sĩ có thông cảm cho anh uống mỗi ngày 1-2 chai bia, 1-2 chung rượu hoặc 1/2 chai rượu vang. Chứ cứ bù khú “tiếp khách” hàng ngày, bia uống cả két, rượu tu cả chai thì không xơ gan cũng đứt gân máu.
Đến phần ăn, ai sống mà không phải ăn, nhưng ăn theo kiểu cao máu thì cần nhớ nhất chuyện ăn lạt. Ăn lạt không phải là ăn chay, nhiều bác tưởng lầm như vậy nên đâu biết nước tương cũng mặn quá đi chứ! Nêm vừa miệng, hạn chế chấm thêm nước mắm, nước tương. Sau ăn lạt là kiêng mỡ, da gà da vịt da heo và đồ lòng vốn là những thứ có lượng cholesterol rất cao. Cữ thịt đỏ, ăn thịt trắng, cá thì tốt cho tim mạch, ít thịt nhiều rau, trái cây xả láng.
Rồi tập luyện thể dục thể thao. Lời khuyên của chuyên gia: ít nhất 30 phút mỗi ngày. Môn đơn giản nhất là đi bộ, các bạn cố chọn cho mình một môn nào có nhúc nhích tay chân chứ đừng ngồi một chỗ luyện bàn phím. Bơi lội, cầu lông, bóng bàn, tennis… Hai môn rất hữu hiệu cho cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần là yoga và khí công.
Tránh thừa cân, béo phì. Bạn cứ lấy chiều cao của mình, lấy phần số lẻ, thí dụ 1,7 m (170 cm) thì cân nặng quá lắm là bằng cái phần lẻ đó (70 kg). Hoặc đo vòng bụng, nam nên nhỏ hơn 90 cm và nữ nhỏ hơn 80 cm. Bây giờ lỡ mập rồi thì làm sao cho ốm. Dễ thôi: nhịn ăn + tập luyện.
Đúng là bác sĩ khuyên các bạn vậy thì nghe dễ quá, nhưng thực hành khó trần thân luôn. Ăn thuộc vào tứ khoái, đời có bao nhiêu mà bắt kiêng cữ đủ thứ, từ đây giã từ phở, hủ tiếu, bún bò, steak, pizza, vịt quay, heo quay… Mới kể sơ sơ mà cũng chảy nước miếng rồi! Đã kiêng đói lả ra lại còn luyện tập. Vậy thì bạn phải có ý chí sắt đá mới thực hiện được. Theo kinh nghiệm của bác sĩ tôi thì tập mà không kiêng ăn thì coi như bằng zero. Hãy nhìn những bàn nhậu ngay tại sân sau set tennis với các vận động viên bụng bự thì biết ngay.
Nói tóm lại, nhằm mục đích phòng ngừa, khái niệm tiền tăng huyết áp được đưa ra nhằm tránh cho bạn các nguy cơ tim mạch nguy hiểm chết người. Việc kiểm soát không phải bằng thuốc men mà là thay đổi lối sống: ăn nhiều rau, trái cây, bớt thịt đỏ, cữ dầu mỡ, siêng năng tập luyện, cai thuốc lá, giảm ăn nhậu, giảm cân. Đó, có bao nhiên đó thôi!
————–
(*) Thạc sĩ, bác sĩ hiện đang giảng dạy tại bộ môn Nội, trường Đại học Y Dược TPHCM.
