Thùy Dung-
Kể từ ngày 1-1-2018, công thức tính lương hưu mới của lao động nữ và nam đều thay đổi theo hướng giảm xuống. Chỉ có điều thay vì giảm từ từ trong vòng 5 năm như lao động nam, lương hưu của nữ giới lại có mức giảm đột ngột. Điều này khiến dư luận phản ứng, và Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (LĐTB&XH) cũng đang tính tới việc thay đổi hoặc giãn thời gian thực hiện quy định mới này tới thời điểm thích hợp.
Tâm lý hụt hẫng
Theo quy định hiện hành, người lao động đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) 15 năm được hưởng lương hưu bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Sau khi đạt tỷ lệ 45%, cứ mỗi năm đóng BHXH, lao động nữ được tính thêm 3%, còn lao động nam được tính thêm 2% đến khi đạt tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa là 75%.
Từ ngày 1-1-2018 sẽ bắt đầu áp dụng lộ trình thay đổi cách tính tỷ lệ phần trăm hưởng lương hưu tại khoản 2, điều 56, luật BHXH năm 2014.
Cụ thể, từ năm 2018 trở đi, lao động nữ đóng đủ 15 năm BHXH được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH, lao động nữ được tính thêm 2% thay vì 3% như trước đây. Như vậy, lao động nữ đủ 55 tuổi nghỉ hưu, để được hương tỷ lệ lương hưu tối đa 75% phải có 30 năm đóng BHXH thay vì 25 năm như hiện nay.
Đối với lao động nam nghỉ hưu năm 2018 phải đóng đủ 16 năm mới được hưởng tỉ lệ 45%, nghỉ năm 2019 phải đóng đủ 17 năm, nghỉ năm 2020 đóng đủ 18 năm, nghỉ năm 2021 đóng đủ 19 năm và nghỉ năm 2022 đóng đủ 20 năm mới được hưởng tỉ lệ 45%. Như vậy, để được hưởng tỷ lệ tối đa 75%, lao động nam phải đóng đủ 35 năm thay vì 30 năm như hiện nay.
“Như vậy, việc điều chỉnh tỷ lệ hưởng lương hưu đối với lao động nam có lộ trình trong 5 năm, còn lao động nữ thì không có lộ trình”, ông Phạm Lương Sơn, Phó giám đốc Cơ quan BHXH Việt Nam cho biết.
Tuy nhiên, ông Sơn không cho rằng việc điều chỉnh như trên gây bất bình đẳng giới. Bởi lẽ, khi kết thúc lộ trình thay đổi cách tính lương hưu, để đạt được tỷ lệ hưởng lương hưu ở mức tối đa thì số năm đóng BHXH của lao động nam vẫn luôn cao hơn lao động nữ là 5 năm. Vấn đề là đối với lao động nữ thì áp dụng ngay nên gây tâm lý hụt hẫng, tác động mạnh hơn đối với nhóm đối tượng này.
Ông Phạm Đỗ Nhật Tân, nguyên Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tính toán không phải tất cả lao động nữ nghỉ hưu năm 2018 đều giảm 10% lương hưu so với năm 2017 mà tuỳ thuộc vào số năm đã đóng BHXH. Theo đó, lương hưu sẽ giảm từ 5% đến 10% và giảm nhiều nhất 10% trong nhóm lao động nữ có thời gian đóng BHXH từ 21 đến 27 năm. Trong khi đó, tỷ lệ giảm lương hưu của lao động nam có lộ trình giảm 2% mỗi năm cho tới năm 2022.
Theo ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, ngay từ khi làm luật để trình Quốc hội xem xét, bộ đã tính đến lộ trình giảm dần lương hưu đối với lao động nữ, tuy nhiên quyết định cuối cùng vẫn là của Quốc hội. Nhưng khi luật ban hành đã tỏ ra bất cập và vấp phải sự phản ứng của dư luận. Theo ông nên sửa luật theo hướng giảm từ từ, tức thay vì giảm 3% xuống 2% trong một năm thì nên giảm trong nhiều năm để tránh giảm sốc như quy định trong Luật BHXH 2014.
Theo dự báo của cơ quan BHXH Việt Nam, năm 2018 sẽ có khoảng 49.700 lao động nữ nghỉ hưu đúng tuổi 55 và cách tính lương hưu mới sẽ tác động đến khoảng 21.000 lao động nữ trong số đó. Con số này không nhiều như con số hàng triệu lao động nữ nghỉ hưu mà nhiều cơ quan truyền thông nói.
Sửa theo hướng nào?
Như đã phân tích, không phải nhóm lao động nữ nào cũng chịu thiệt thòi như nhau ở mức giảm 10% khi nghỉ hưu năm 2018 so với nghỉ hưu năm 2017.
Theo ông Tân, để tránh thiệt thòi cho một nhóm lao động nữ, cần bổ sung quy định những người về hưu là lao động nữ từ năm 2018 đến năm 2021 có số năm đóng BHXH từ 22 năm đến 26 năm thì tỷ lệ hưởng lương hưu được tính giảm không quá 6% so với quy định trước đây. “Điều đó sẽ không làm thay đổi quá nhiều về mức hưởng lương hưu đối với lao động nữ nghỉ hưu có số năm đã đóng nêu trên khi thực hiện lộ trình cải cách về BHXH”, ông Tân nói.
Còn theo Sơn, trong tháng 10 vừa qua, tại cuộc họp với Vụ BHXH (Bộ LĐTB&XH) bàn các phương án xử lý chênh lệch về cách tính lương hưu giữa lao động nam và lao động nữ, đại diện BHXH Việt Nam đã đề xuất phương án áp dụng lộ trình điều chỉnh cách tính lương hưu đối với lao động nữ trong 5 năm. Theo đó, để đạt được tỷ lệ hưởng lương hưu ở mức tối đa là 75% thì lao động nữ nghỉ hưu trong năm 2018 phải có 26 năm đóng BHXH, nghỉ hưu trong năm 2019 phải có 27 năm, nghỉ trong năm 2020 là 28 năm, nghỉ năm 2021 là 29 năm, nghỉ từ năm 2022 trở đi là 30 năm.
Như vậy, phương án này hoàn toàn tương đồng với lộ trình thay đổi cách tính lương hưu như đối với lao động nam. Nghĩa là khi kết thúc lộ trình vào năm 2022, để đạt được tỷ lệ hưởng 75% thì cả lao động nam và nữ đều phải có số năm đóng BHXH tăng thêm 5 năm, đồng thời đảm bảo tính hài hòa trong quá trình cải cách chính sách.
Ông Trần Hải Nam, Phó vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội, Bộ LĐTB&XH, cho hay bộ đã có văn bản trình Chính phủ hai phương án thay đổi đối với cách tính lương hưu của lao động nữ quy định tại khoản 2, điều 56, Luật BHXH năm 2014. Theo đó, phương án đầu là kéo dài thời gian áp dụng cách tính trên tới thời gian thích hợp. Phương án hai là vẫn áp dụng phương án điều chỉnh lương hưu đối với nữ nhưng theo công thức mới, điều chỉnh giảm từ từ để tránh thiệt thòi cho lao động nữ.
Như vậy, chỉ còn gần hai tháng nữa là tới thời điểm cách tính lương hưu mới có hiệu lực, nhưng quyết định có giãn hay không và theo lộ trình như thế nào hoàn toàn phụ thuộc vào phương án mà Chính phủ trình lên Quốc hội và chờ Quốc hội thông qua.
