Tiên Sa –
Ở quê tôi, khoảng chớm hè, khi nghe tu hú gọi bầy vang trên không trung thì cũng là thời điểm rau ranh trở mình ngon nhất. Rau ranh là loại rau có thân và lá tựa như cây chè nhưng lá non trên ngọn có màu hơi tím, mọc tự nhiên ở những vùng thung lũng sát núi, ở bìa rừng hay ở những nơi gần sông suối. Lúc này, ở chợ quê dưới xuôi cũng xuất hiện cá chuồn, được những người bán dạo mang về các vùng nông thôn, miền núi vừa bán vừa đổi cá lấy mít non, rau ranh… mang về.
Cá chuồn có nhiều loại như cá chuồn gành, chuồn lộng, chuồn khơi, chuồn cồ, chuồn xanh… Tất cả có thể chế biến thành các món kho, nấu canh chua, nướng dân dã rất ngon, hợp túi tiền của người dân quê. Đối với người miền núi xứ Quảng, từ lâu món rau ranh nấu canh với ốc đá hoặc cá chuồn đã trở thành một món ăn khoái khẩu, đậm đà hương vị “biển khơi-núi rừng” rất độc đáo.
Món canh rau ranh nấu với cá chuồn gành là ngon nhất. Món này không những ngon, lạ miệng mà rất tốt cho cơ thể trong những ngày nắng nóng nên ở quê tôi có câu ca: “Cá gành nấu với rau ranh/Anh ăn một bát mát lành ruột gan”.
Để có được món canh ngon như ý, đúng điệu thì khi đi hái hoặc mua rau ranh phải chọn những lá rau ranh còn non mướt; cá chuồn gành thì phải chọn những con còn tươi, lớn vừa phải. Cá chuồn gành cần phải làm sạch vảy, rửa sạch, cắt làm ba khúc rồi ướp với một ít muối, nước nắm, củ nén, ớt, tỏi, tiêu xanh giã nát cho thấm. Rau ranh ngắt bỏ cọng, giữ nguyên lá rửa sạch, để ráo. Tiếp theo lấy nồi đặt lên bếp để phi thơm hành tỏi, ớt màu rồi cho cá chuồn gành đã ướp vào đảo đều nhẹ tay. Khi cá đã dậy mùi thơm và vừa chín tới thì cho nước vào nồi tiếp tục đun sôi, sau đó cho lá rau ranh vào.
Nồi canh sẽ dậy mùi thơm đậm đà của biển (cá gành), của rừng (rau ranh và tiêu xanh). Khi ăn, sự hòa quyện giữa vị ngòn ngọt, beo béo, mặn mà của cá chuồn gành với vị ngọt thanh, thơm nhẹ, deo dẻo của rau ranh sẽ mang đến cảm giác ăn rất ngon miệng. Nước canh có màu đùng đục, sóng sánh nhưng ngon, ngọt đến lạ thường. Ăn bát canh rau ranh nóng đến đâu mồ hôi toát ra đến đấy, khiến cảm thấy khoan khoái, khỏe khoắn trong người. Việc ăn thường xuyên rau ranh sẽ giúp cho sản phụ có nhiều sữa cho con bú.
